Η καύση των νεκρών

Η καύση των νεκρών

Αναφορά στην ψυχολογία του φαινομένου

Του Πρωτοπρεσβύτερου Στυλιανού Καρπαθίου

Εἰσαγωγικές παρατηρήσεις  

Σκοπός τῆς εἰσηγήσεως αὐτῆς εἶναι ἡ κριτική ἐπεξεργασία καί ἡ ἀξιολόγηση τοῦ θέματος πού ἔχει τεθεῖ σήμερα πρός συζήτηση, ὑπό τήν προοπτική βασικῶν ἀρχῶν καί κανόνων τῆς ψυχολογίας.

Μέσα ἀπό τή διαλεκτική, ταφή ἤ καύση τῶν νεκρῶν, ἐκτυλίσσονται ποικίλες ὄψεις τῆς πανανθρώπινης ἱστορίας τοῦ πνεύματος, ἀναδύεται ἕνα τεράστιο ψυχολογικό ὑλικό, πού ἀποτυπώνει τούς ὑπαρξιακούς κραδασμούς τοῦ ἀνθρώπου, ἀποκαλύπτεται μιά ἰδιότυπη γλώσσα μέ τήν ὁποία ἐκδιπλώνονται τά ἀπόκρυφα τῆς συνειδήσεως τόσο σέ ἀτομικό ὅσο καί σέ συλλογικό ἐπίπέδο, μπροστά στό κορυφαῖο μυστήριο τῆς ζωῆς καί τῆς ὑπάρξεως.

Ἡ προσέγγιση τοῦ θέματος αὐτοῦ μέ βάση τά δεδομένα τῆς ψυχολογίας εἶναι καθοριστικῆς σημασίας, καθ' ὅσον ὁ λόγος της ὑφαίνεται μέ συνθετικές διεργασίες τῶν ἀπαραίτητων στοιχείων πού ἀναδεικνύονται ἀπο τίς ἀνθρωπολογικές μέλετες, τήν ἀρχαιολογική σκαπάνη καί τά γραπτά μνημεῖα τοῦ λόγου. Ἀποτυπώνει δέ ὡς ἐπιστήμη δομικά στοιχεῖα τῆς ὑπάρξεως πού ἐκφράζονται κι ἀποκαλύπτονται μέ τήν κρίση, τήν ἀντίληψη, τό συναίσθημα καί ὅ,τιδήποτε ἄλλο συνιστᾶ καί μορφώνει τήν ἀνθρώπινη συνείδηση, τήν ἔνοια τοῦ ἀνθρώπου ὡς προσώπου

Γι' αὐτό καί θά προσπαθήσουμε νά ἀποκρυπτογραφήσουμε "πετῶντι καλάμῳ" τήν ἐσωτερική γλώσσα τῆς συνειδήσεώς μας ἀπέναντι στό ἐρώτημα "ταφή ἤ καύση" μέσα ἀπό τρεῖς βασικούς ἄξονες ἀναφορᾶς.

α) Θά ἀνατάμουμε τό ἐρώτημα μέ βάση τήν προβληματική πού δημιουργοῦν τά ἀρχετυπικά δεδομένα.

β) Θά ἐπεκταθοῦμε σέ μιά σύντομη θρησκειοψυχολογική θεώρηση, καί

γ) Θά σταθοῦμε μέ λογο εὐθύ καί ἀνυπόκρτο καί μέ ὅποια στοιχεῖα διαθέτουμε μπροστά στή σύγχρονη πνευματικότητα ὅπως αὐτή διαμορφώνεται.

α. Ἡ γλώσσα τῦ ἀρχέτυπου.


Ὑπάρχουν πρωτογενῆ -θεμελιακά στοιχεῖα πού συγκροτοῦν καί ἀναδεικνύουν τήν ἀνθρώπινη φύση, ἀλλά καί τήν συγκρατοῦν ἀπό τήν ἐπικινδυνότητα μιᾶς ἐκτροπῆς της, "σεσιγημένα" -κρυμμένα στήν

"βαθεῖαν παρά πάντα καρδίαν τοῦ ἀνθρώπου" κατά τόν Ἱερεμία.

Σ'αὐτή τήν πρόταση συνοψίζεται ἡ ἔννοια τοῦ ἀρχετύπου -ἤ καί πρωτοτύπου , πού ὡς καθαρά θεολογικός καί φιλοσοφικός ὅρος, εὐφυῶς μεταφυτεύθηκε καί στόν χῶρο τῆς ψυχολογίας. Τό ἀρχέτυπο, διασώζει τήν αὐθεντικότητα καί γνησιότητα τῆς ὑπάρξεως.

Ἡ ταφή λοιπόν ἤ ἡ καύση ἔχει ἀρχετυπικόν χαρακτήρα:

1) Οἱ ἄνθρωπολόγοι ἐρευνητές, μέ κορυφαῖο τόν Henry de Lumley, Διευθυντή τοῦ Ἐθνικοῦ Μουσείου Φυσικῆς Ἱστορίας καί τοῦ Μουσειου τοῦ ἀνθρώπου στή Γαλλία, ἀποδέχονται κατά τόν πλέον κατηγορηματικό τρόπο ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀναδεικνύνεται πράγματι "Ἄνθρωπος" (μέ βάση τή συλλογιστική τῆς θεωρίας τῆς ἐξελίξεως) ἀπό τή στιγμή κατά τήν ὁποία ἀποκτᾶ θρησκευτική συνείδηση. Καί ὡς πρωταρχικό σημεῖο στήν ἀναγνώριση τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως θεωρεῖται ἡ ταφή τῶν νεκρῶν. Τοιουτοτρόπως, ἡ ταφή διαφοροποιεῖ τόν ἔλλογο ἄνθρωπο ἀπό τή λοιπή ἔμβια, ἀλλά καί ἄλογη δημιουργία ἀφ' ἑνός καί τόν ἀναδεικνύει σέ ὄν μέ θρησκευτική συνείδηση ἀφ' ἑτέρου. Θεωρεῖται μάλιστα ὅτι βιολογικά τότε ἔχει πλήρως ὀργανωθεῖ ἡ δομική καί λειτουργική ἀνάπτυξη τοῦ ἐγκεφάλου, γι' αὐτό ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ καί ἀναπτύσσει ἐπί πλέον τή συμβολική σκέψη μέ τήν ὁποία ἐκφράζει τά ἀνέκφραστα καί ἀπεικονίζει τά ὑπεραισθητά.

Συνέχεται κατά ταῦτα ἀπό τό μυστήριο τοῦ θανάτου καί ἐκφράζει μέ ἀφειδώλευτο τρόπο , τήν ἀγάπη καί τήν μέριμνά του πρός τούς προσφιλεῖς νεκρούς τούς ὁποίους καί προπέμπει μέ ἄνθη καί φαγητά στήν ἀγκαλιατῆς "παμμήτορος" γῆς μέ τήν πίστη καί τήν ἐλπίδα ὅτι συνεχίζουν καί μετά θάνατον τή ζωή.

Ἐπί πλέον ἡ ταφή, ἀλλά καί ὅ,τι εἶχε σχέση πρός αὐτήν, λειτούργησε καί ὡς πρωτογενές σύμβολο, ἰσχυρό νά ἀποδείξει τήν ἀρχέγονη καί θεμελιακή πεποίθηση τοῦ ἀνθρώπου γιά μιάν ἄλλη ζωή. Προσπαθεῖ, λοιπόν, ὁ ἄνθρωπος νά δημιουργήσει ἕνα οἰκολογικό χῶρο, ἰσοδύναμο συμ ολικά πρός αὐτόν ἀπό τόν ὁποῖον ἀναδύεται ἡ ἐμβρυϊκή ζωή. Διαφυλάσσεται ἡ σωματική ἀκεραιότητα τοῦ νεκροῦ ὡς ἱερή καί ἀπαραβίαστη καί ἐναποτίθεται στή "μήτρα" τῆς γῆς. Στή συνέχεια καί κατά πολιτισμική παράδοση διαμορφώνονται πρόσθετα συμβολικά στοιχεῖα πού ἔχουν ὅμως κοινή βασική ἀρχή καί ρίζα· π.χ. οἱ Vikings θάπτουν τούς νεκρούς τους μέσα σέ πλοῖα, οἱ Ἰουδαῖοι τούς περιβάλλουν μέ ὀθόνια καί σουδάριο, σύμβολα τῶν σπαργάνων, οἱ Ἕλληνες τούς τοποθετοῦν σέ λαξευτούς ἤ θολωτους τάφους καί σέ στάση ἐμβρυϊκή κ.ο.κ.

Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ὅτι ἡ ταφή δέν εἶναι δυνατόν νά χαρακτηρισθεῖ ὡς ἔθιμο, γιατί ἀποτελεῖ πρωτογενές -ἀρχετυπικό στοιχεῖο τῆς ἀνθρώπινης συνειδήσεως. Ἀποτελεῖ χρέος στά "ἄγραπτα κ' ἀσφαλῆ θεῶν νόμιμα" κατά τόν Σοφοκλῆ. Δέν προηγήθηκε ἄλλην ἀνθρώπινη ἱστορία γιά νά διαμορφώσει ἐθιμικές προϋποθέσεις. Γι' αὐτό καί ἡ ταφή δέν ἔχει ἐθνικότητα.

Ἀντιθέτως, ἡ καύση συναντᾶται σέ πολύ μεταγενέστερους χρόνους καί ἐφευρίσκεται ὡς ἀνάγκη ἤ ἐθιμική πρακτική, ἀπό τή στιγμή κατά τήν ὁποία διαμορφώνονται πολιτισμικές ἀντιλήψεις κατά λαούς, οἱ ὁποῖοι ἀποκτοῦν δική τους συνείδηση καί ἀσκοῦν συγκεκριμένη ἀγωγή.

2) Κορυφαία ἔκφραση τῆς ταφῆς ὡς ἀρχετύπου ἀποτελεῖ τό γεγονός τῆς ταφῆς τοῦ Χριστοῦ, τήν ὁποία συμβολικά ἀποτυπώνει ὁ Ἴδιος στήν ἐξίσωση τῆς σπορᾶς τοῦ σιταριοῦ πρός τόν ἐνταφιασμό· "ἐάν μή ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσών εἰς τήν γῆν ἀποθάνῃ αὐτός μόνος μένει· ἐάν δέ ἀποθάνῃ πολύ καρπόν φέρει".

Ὁ Χριστός, γενικώτερα, εἶναι ὁ "πρωτότοκος" πάσης τῆς φύσεως, ἀποτελεῖ τό ἀρχέτυπο τοῦ ἀνθρώπου γι' αὐτό καί ἡ κατά σάρκα Γέννησή του θεωρεῖται ὡς ἡ γενέθλια ἡμέρα τῆς ἀνθρωπότητος. Κάθε ψυχοβιολογικό γεγονός ἀπο τῆς ἄκρας συλλήψεώς Του μέχρι καί τοῦ ἐνταφιασμοῦ Του προσδιορίζει τόν χαρακτήρα τοῦ "κατά φύσιν εἶναι" τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως.

Τό γεγονός μάλιστα τῆς ὑποστατικῆς ἑνώσεως τῶν δύο φύσεων -θείας καί ἀνθρωπίνης -στό πρόσωπο τοῦ Κυρίου, προσδίδει ἀπόλυτο ὀντολογικό περιεχόμενο στόν ἀρχετυπικό χαρακτήρα Του. Τοιουτοτρόπως, "μία ὑπῆρχε ἡ ἐν τῷ ἅδῃ ἀχώριστος καί ἐν Τάφῳ καί ἐν τῇ Ἐδέμ θεότης Χριστοῦ...." . Τό ἄψυχο σῶμα Του δέν παύει νά εἶναι ἑνωμένο μέ τήν θεότητα καί στόν τάφο. Ἐνταφιάζεται δέ ὁ Κύριος μέ ἀκέραιη καί ἀλώβητη τή βιολογική ἀρχετυπική εἰκόνα καί μορφή Του, ἐφ' ὅσον "οὐ κατέαξαν αὐτοῦ τά σκέλη".

Τόν ἀρχετυπικό, τέλος, χαρακτήρα τῆς ταφῆς διασώζουν τό Σύμβολον τῆς Πίστεως -ὡς συμπύκνωση τῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ ὑμνολογία τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Ἑβδομάδος καί τέλος ἡ ἐξόδιος Ἀκολουθία διά τῶν ὁποίων ἐκφράζεται ἡ ἀείποτε κρατήσασα πίστη τῆς Ἐκκλησίας καί ὄχι σαθρά ἐθιμικά σχήματα καί μορφώματα.

3) Προσδιοριστικό στοιχεῖο τοῦ ἀρχετυπικοῦ χαρακτήρα τῆς ταφῆς εἶναι τό γεγονός ὅτι αὐτή ὑπακούει ἀπόλυτα στούς νόμους τῆς φύσεως· καί "ἡ φύσις οὐδέν μάτην ποιεῖ" κατά τήν ἀριστοτελική παραδοχή.

Ἡ ταφή εἶναι ἡ παράδοση τοῦ σώματος στίς συνθῆκες τῆς φύσεως. Ἀντιθέτως, μέ τήν καύση τό σῶμα ἐκτίθεται στήν βιαιότητα τῶν στοιχείων τῆς φύσεως ἤ στήν ἀδηφάγο μανία τῆς τεχνολογίας.

Ἡ καύση εἶναι ἐπιγέννημα τοῦ ἀνθρώπινου νοῦ, δουλική ὑποταγή, ὅπως θά δοῦμε στήν ἀναγκαιότητα συνθηκῶν ξένων πρός τή λειτουργία τῆς φύσεως.

Καί αὐτή ἡ γλώσσα μέσα ἀπό τίς λέξεις πού ἀποτελοῦν πράγματι "ἐγκυστωμένες ποσότητες ζωντανῆς συνείδησης", ἐκφράζουν δηλ. μέ αὐθεντικότητα τήν ἀλήθεια πού πηγάζει ἀπό τά ἔσχατα ὅρια τοῦ ἀνθρώπινου ψυχισμοῦ -ἀναδεικνύει τό "μνῆμα", τόν χῶρο τῆς ταφῆς σέ σημεῖο ἀναφορᾶς μνήμης καί ζωῆς. Στήν καύση ὅμως παγκόσμια ἔχει ἤδη πολιτογραφηθεῖ ὁ λατινικός ὅρος "crematorium"ἐκ τοῦ ρήματος "cremare"πού σημαίνει τόν ὄλεθρο καί τήν καταστροφική βιαιότητα τῆς πυρᾶς.

Τέλος πότε ἔχουμε οἰκολογική καταστροφή; ὅταν κάψουμε ἕνα δάσος ἤ ὅταν ἀφήσουμε τά δένδρα νά γηράσουν, νά ταφοῦν μέσα σ' αὐτό καί νά ὑποστοῦν ἀβίαστα τόν βιολογικό κύκλο. Ἄν κάθε βιασμός τοῦ φυσιολογικοῦ κύκλου τῶν ὄντων εἶναι ἀσέβεια πρός τή φύση, πόσο μᾶλλον ὁ βιασμός τοῦ βιολογικοῦ κύκλου τοῦ ἀνθρώπου κατά τήν ἀρχετυπική ἐπιταγή "γῆ εἶ καί εἰς γῆν ἀπελεύσῃ" δέν ἀποτελοῦν ἀσέβεια πρός τό τελειώτερο καί ἱερώτερο κτίσμα τοῦ Θεοῦ;



β. Θρησκειοψυχολογικές παρατηρήσεις



Ἀπό τά θρησκειολογικά καί ἐθνολογικά δεδομνα γνωρίζουμε ὅτι ἡ καύση τῶν νεκρῶν ἐπινοήθηκε κάτω ἀπο συνθῆκες ἑνός πνευματικοῦ πρωτογονισμοῦ μέ χαρακτηριστικά γνωρίσματα τήν ἄγνοια, τόν φόβο καί τήν δεισιδαιμονία ἤ κάτω ἀπό ἄλλες ἔκτακτες καταστάσεις, ὅπως αὐτές τῆς μεταναστεύσεως τῶν λαῶν καί τῶν πολεμικῶν συρράξεων.



Ὡς κύριοι λόγοι ἀγνωρίζονται εἰδικώτερα οἱ ἑξῆς:



1) Ὁ φόβος πού ἐνέπνεε ὁ νεκρός, ἐπειδή ἐθεωρεῖτο μίασμα μέ κακοποιητικές δυνατότητες. Θεωρητικό ἰσοδύναμο τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν ὑπῆρξε στήν ἀρχαιότητα ὁ διαμελισμός τους, γνωστός καί στήν ἀρχαία Ἑλλάδα ὑπό τόν ὅρο "μασχαλισμός" καθώς καί ἡ ἔκθεσή τους στή φύση γιά νά γίνουν βορά ἀγρίων θηρίων καί τοιουτοτρόπως ἡ κατάρα τους νά πέσει στά σαρκοβόρα κτήνη. Ἄς σημειωθεῖ ὅτι σέ "μασχαλισμό" ὑπέβαλε ἡ Κλυταιμνήστρα τόν Ἀγαμέμνονα, ὅπως διασώζεται στίς Χοηφόρες τοῦ Αἰσχύλου καί στήν Ἠλέκτρα τοῦ Σοφοκλέους. Ἡ δεισιδαιμοία αὐτή κατακυρώνεται καί ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι σέ καμιά φάση τῶν ἐπικηδείων τελετῶν κατά τήν ἀρχαιότητα δέν μαρτυρεῖται παρουσία ἱερέα, ἀκριβῶς ἕνεκα τοῦ μιαροῦ χαρακτήρα τοῦ πτώματος.

2) Οἱ μακροχρόνιες πολεμικές συρράξεις, ὅπως λ.χ. ὁ Τρωϊκός πόλεμος καί οἱ συχνές μετακινήσεις νομαδικῶν ἤ πολεμικῶν λαῶν.

Μέ τήν καύση ἐπιτάχυναν τήν ἀποσύνθεση τῶν μαλακῶν μορίων τοῦ σώματος καί στή συνέχεια ἐνταφίαζαν τά ὀστᾶ καί τά ὅποια ὑπολείμματα τῆς καύσεως μέ τιμή καί σεβασμό.

Εἶναι χαρακτηριστική μάλιστα στήν Ἰλιάδα ἡ ἐπίμονη παράκληση τοῦ Πατρόκλου μετά τήν καύση του, σέ ὄνειρο πρός τόν Ἀχιλλέα γιά τή γρήγορη ταφή του, ὡς δεῖγμα στοργῆς καί φροντίδας πρός αὐτόν ἀφ' ἑνός καί ὡς προϋπόθεση γιά τήν ἀναπαύση τῆς ψυχῆς του ἀφ' ἑτέρου.

"Εὕδεις, αὐτάρ ἐμεῖο λελασμένος, ἔπλευ Ἀχιλλεῦ. Οὐ μέν μευ ζώοντος ἀκήδεις, ἀλλά θανόντος· θάπτε με ὅττι τάχιστα, πύλας Ἁΐδαω περήσω". (Μετάφραση: Κοιμᾶσαι, ὅμως ἐμένα μέ ξέχασες Ἀχιλλέα. Ὅταν ζοῦσα μέ φρόντιζες, τώρα ὄχι. Θάψε με ὅσο γίνεται πιό γρήγορα γιά νά περάσω τίς πύλες τοῦ Ἅδη.

3) Οἱ δοξασίες περί μετενσαρκώσεως, στίς ὁποῖες ἡ ἔννοια τοῦ προσώπου ἐκμηδενίζεται. Παρά ταῦτα ὅμως εἶναι ἐντυπωσιακό τό γέγονός ὅτι ἀπό τά στοιχεῖα πού ἔχουμε στόν ἐλλαδικό χῶρο γιά τή δράση ὁμάδων μέ ἰδεολογική ἐξάρτηση ἀπό ἀνατολικά θρησκεύμτα, ἡ καύση τῶν νεκρῶν δέν ἐπιβάλλεται.

4) Τό ἀντιεκκλησιαστικό πνεῦμα τῆς γαλλικῆς ἐπαναστάσεως. Πράγματι, τήν καύση τῶν νεκρῶν εἰσηγήθηκε ὁ Cambry τό ἕβδομο ἔτος τῆς ἐπαναστάσεως, ἀλλ' αὐτή ἐφαρμόσθηκε μέ διάταγμα ἑκατό περίπου χρόνια ἀργότερα.

5) Ἡ μηδενιστική ἀντίληψη τῆς ζωῆς μέ τήν ὁποία ἐντέχνως ἡ σημερινή κοινωνία διαβρώνει τά ἴδια σπλάγχνα της. Σημαντικό ρόλο στή διαμόρφωση τῶν ἀπόψεων αὐτῶν ἔπαιξε ἡ δαρβινική θεωρία τῆς ἐξελίξεως καί τό φροϋδικό πρότυπο τῆς ψυχαναλυτικῆς θεωρίας. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνας κρῖκος στήν ἁλυσίδα τῆς φυλογένεσης γιά τόν Δαρβῖνο, ἡ δέ πίστη στόν Θεό "νεύρωση" γιά τον Freud.

Συνεπῶς, ὁ ἄνθρωπος δέν ἀποτελεῖ αὐταξία ὡς εἰκόνα Θεοῦ, ἀλλά γίνεται ἀναλώσιμος εἴτε στή ζωή εἴτε στό θάνατο.

Μέσα σ'αὐτή τήν παραφροσύνη τό ἀνθρώπινο σῶμα ψήνεται καί ἀλέθεται γιά νά καταλήξει ἕνα μέρος του ὡς σκόνη σέ μιά πολυτελῆ λήκυθο. Συγκεκριμένα τό σῶμα κατακαίεται στή θερμοκρασία τῶν 1400 -2100˚ C. Οἱ καιόμενες οὐσίες καταλήγουν κυρίως σέ ἀέρια καί τό στερεό ὑπόλειμμα, τά ὀστᾶ, κονιοποιεῖται (κυριολεκτικά ἀλέθεται) σέ τριβεῖο, ὥστε νά μειώνεται ὁ ὄγκος σέ "ἐπιθυμητό μέγεθος" (!) καί νά διευκολύνεται ἡ εἴσοδός τους στή λήκυθο. Προκρούστειο ἦθος ὑψηλῆς τεχνολογίας. Πολιτισμένη ἀνθρωποφαγία κατά τό διορατικό βλέμμα τοῦ Ἰουστίνου Πόποβιτς.

Ἔτσι, λοιπόν, βλέπουμε τήν ἀνθρωπότητα νά τρικλίζει στό δίπολο ἑνος σαδομαζοχισμοῦ. Τά κρεματόρια τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ νά μετονομάζονται σέ κρεματόρια δημοκρατικῶν δικαιωμάτων.

Ὡς ἐκ τούτου, ἡ φιλοσοφία, τό ἦθος, ἡ ψυχολογία καί ὁ τρόπος τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν κατά τήν ἀρχαιότητα δέν ἔχουν καμιά σχέση μέ τή σημερινή κατ' εὐφημισμόν καύση.



γ. Ψυχολογικές παράμετροι



Ὁ θάνατος ἀποτελεῖ μέν μιά δεινή πραγματικότητα, δέν σημαίνει ὅμως καί τήν ἐκμηδένιση ἤ τήν ἀπώλεια τοῦ προσώπου.

Στήν ἀρχαιότητα καί μάλιστα στόν Ὅμηρο ὁ θάνατος θεωρεῖται ὡς ὁ δίδυμος ἀδελφός τοῦ ὕπνου. Ἡ ἀντίληψη αὐτή ἀποτελεῖ τόν σπερματικό λόγο τῆς ἐξισώσεως τοῦ θανάτου πρός τόν ὕπνο ἀπό τόν Χριστό· "οὐκ ἀπέθανε ἀλλά καθεύδει".

Ὁ ἄνθρωπος ὅταν διασκελίζει τό ὅριο τῆς βιολογικῆς του ζωῆς, "μεταστεγάζεται"σωματικά σέ "οἴκους" ἤ "μνημεῖα" ἤ "σήματα", μέσα ἀπό τά ὁποῖα σαρκώνεται ἡ πανανθρώπινη προσμονή τῆς ἀναστάσεως. Ἔτσι ἀμβλύνεται ἡ τραχύτητα τοῦ πόνου, χαράζει ἡ ἐλπίδα μέσα στή ζοφερότητα τοῦ φρικτοῦ αὐτοῦ μυστηρίου καί ὁ κόσμος συνεχίζει νά ἔχει νόημα ὑπάρξεως.

Θά ὑπενθυμίσω τί ἔχει δηλώσει ὁ πρόεδρος τῆς ἑλληνικῆς λαογραφικῆς ἑταιρείας καθ. Δ. Κουκᾶτος, γιά τήν ψυχολογία τοῦ λαοῦ μας ἀπέναντι στήν ταφή καί τήν καύση. "Γιά τό λαό μας ἡ φιλοσοφία τοῦ ἐνταφιασμοῦ στηρίζεται στή σκέψη ὅτι ὁ νεκρός βρίσκεται ἐκεῖ καί ἀναπαύεται. Δέν ἔχουν ἴσως τά λείψανα τῶν νεκρῶν τήν ἀνάγκη μας, ἐμεῖς ὅμως τήν ἔχουμε πολύ. Τό κάψιμό τους θά ἦταν πλήρης ἀφανισμός μιᾶς ζωντανῆς συνέχειας καί μιᾶς ἐπικοινωνίας πού τή θέλουμε ".

Πράγματι μέ τήν καύση ὁ νεκρός δέν κοιμᾶται. Δέν ἀναμένει "ἐν μέσῳ τοῦ πεδίου" κατά τό ἐξαίσιο ὅραμα τοῦ Ἰεζεκιήλ, δέν προσδοκᾶ τήν ἀντίστροφη διάβαση τοῦ ἑλληνικοῦ Ἀχέροντα. Μέ τήν καύση τοῦ σώματος κονιορτοποιεῖται καί ἡ ἐλπίδα. Καί ὁ κόσμος γίνεται ἄχρωμος καί ἀνίδεος.

Ἡ καύση ὅμως ὡς μεταθανάτια ἐπιλογή γιά τή λύση τῆς βιολογικῆς ὑποστάσεως τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι δυνατόν νά κρύβει ὑφέρποντα στοιχεῖα ψυχοπαθολογίας. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι ἡ ψυχοπαθολογία ὁδηγεῖ στήν ἐπιλογή τῆς καύσεως, ἀλλ' ὅτι ἡ καύση ὡς ἐπιθυμία φανερώνει ἕνα ποιοτικό ἔλλειμμα τοῦ ἀνθρώπινου ψυχισμοῦ, ὑπό τήν προϋπόθεση ὅτι ὑπάρχει πλήρης καί σαφής πληροφόρηση γιά τή διαδικασία πού ἐφαρμόζεται κατά τήν καύση καί δέν ὑπαγορεύεται ἀπό συγκεκριμένη θρησκευτική πίστη ἤ ἰδεολογία.

Ἕνα πλούσιο ψυχολογικό ὑλικό διατίθεται πρός μελέτη ἀπό δημοσιογραφικούς καλάμους, πού εἰσδύουν στή ζωή καί στήν προσωπικότητα ἐπωνύμων προσώπων πού εἶχαν ὡς ἐπιλογή τους τήν μεταθάνατια καύση τοῦ σώματός τους. Ἐπειδή, λοιπόν ἀνοικτές πύλες δέν παραβιάζονται, τά δέ πρόσωπα αὐτά προβάλλονται καί ὡς πρότυπα ζωῆς, θά προχωρήσουμε στήν ἐπισήμανση ἁδρῶν χαρακτηριστιῶν τοῦ ψυχισμοῦ τους.

Ἐπισημαίνουμε: 1) Τόν ἔντονο ἐγωκεντρικό χαρακτήρα τους, γεγονός πού προάγει μιά ἐκσεσημασμένη ἐγωκεντρικότητα- ἰδιορρυθμία, σαφῶς ἀποκλίνουσα ἀπό τά κοινῶς παραδεκτά μέτρα μιᾶς ὑγιοῦς ψυχικά προσωπικότητος.

2) Τόν φόβο, τήν ἀνασφάλεια καί τήν ἀποστροφή στό σωματικό τους "ἐγώ" τήν "αὐτοκαταστροφή"τοῦ ὁποίου φαντασιακά προβάλλουν στό νεκρό σῶμα. Ἡ μελέτη τῶν ψυχοδυναμικῶν συντελεστῶν αὐτοκτονίας καί καύσεως τοῦ νεκροῦ σώματος σέ ἀμοιβαῖο συσχετισμό, θά ἀποκαλύψει τραγικές διαστάσεις τῆς ἀτομικῆς, ἀλλά καίτῆς κοινωνικῆς ψυχολογίας. Ἡ καύση ἀποτελεῖ σαφῶς ἕνα αὐτοκτονικό ἰσοδύναμο σέ ἐπίπεδο φαντασιακό.

3) Τόν τύπο μιᾶς διχαστικῆς προσωπικότητας. Ζοῦν οἱ ἄνθρωποι αὐτοί ἕνα μεγαλομανιακό συναίσθημα στό προσκήνιο καί σέ ἐλάχιστο χρόνο βιώνουν ἔντονη μοναξιά μεταπίπτοντας σέ ἀπελπιστική κενότητα. Ἡ ψευδαίσθηση τοῦ ἡμιθέου πού τούς καλλιεργεῖται ἀπό τήν ἀναγνώριση τῶν φυσικῶν τους χαρισμάτων, σκοτίζει τή συνείδση μέ ἀποτέλεσμα νά ἀρνοῦνται τόν ἑαυτό τους. Γι' αὐτό καί βρίσκονται σέ μιά διαρκῆ ἐνδοψυχική σύγκρουση, σέ μιά πάλη μέ τήν πραγματικότητα.

Διακρίνουμε κατά ταῦτα, μιά κρίση ταυτότητας. Τρομάζουν στήν ἰδέα ὅτι εἶναι ἄνθρωποι, εἰκόνες Θεοῦ. Καί ἀπαιτοῦν τήν ἰσοθεΐα, ἀλλά καταντοῦν στήν εὐτέλεια τῶν ἀλόγων ζώων. Ἡ ἑωσφορική ψυχοπαθολογία μέ τήν αὐτονόμηση τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τό θεῖον, ὁδηγεῖ τήν παραφρένεια τῆς λυκανθρωπίας στήν παραντίληψη δηλαδή τοῦ ἴδιου τοῦ ἑαυτοῦ του.

Ἡ προβολή τῶν προσώπων αὐτῶν ὡς προτύπων ἐπιχειρεῖται νά λειτουργήσει στίς συνειδήσεις τῶν ἀνυποψίαστων ἀνθρώπων μέσα ἀπό τίς γνωστές διαδικασίες τῆς διαφημιστικῆς πρακτικῆς. Ἐκεῖ ὅπου τόν ὅλον παρουσιάζεται ὡς σχετικό καί τό σχετικόν ἀπολυτοποιεῖται.

Τά πρόσωπα αὐτά ἀναδεικνύονται ἐντελῶς σέ "εἴδωλα" γιά νά διολισθήσουν μέ σιγουριά στήν ψυχοπαθολογάι τῆς μάζας καί νά παρασύρουν τόν ἄνθρωπο στόν ἀπέλπιδα κόσμο τους.



Συμπεράσματα



1. Ἡ ταφή δέν εἶναι ἔθιμο ἤ μόνο παράδοση, ἀλλά πρωτογενές στοιχεῖο στόν θρησκευτικό βίο τοῦ ἀνθρώπου.

2. Ἡ ταφή δέν εἶναι ἔθιμο ἤ μόνο παράδοση, ἀλλά κατακυρωμένο ἀρχετυπικό στοιχεῖο ἀπό τόν πρωτότοκο πάσης τῆς κτίσεως, τόν Χριστό.

3. Ἡ ταφή δέν εἶναι ἔθιμο ἤ μόνο παράδοση, ἀλλά τό ἀκαταγώνιστο σύμβολο τῆς ἐλπίδας καί τῆς ἀναστάσεως ("Τό σῶμα σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ").

4. Ἡ Καύση τῶν νεκρῶν ὑπῆρξε ἐπιγέννημα ἀνάγκης.

5. Ἡ σημερινή καύση τῶν νεκρῶν εἶναι τό κορυφαῖο σύμβολο τοῦ μηδενισμοῦ.

6. Ἡ σημερινή καύση τῶν νεκρῶν ἀποτελεῖ πράξη εἰκονοκλαστική, καθ' ὅσον προσβάλλει τήν εἰκόνα τοῦ Δημιουργοῦ. Δέν καταργεῖ τήν ἀνάσταση, ἀλλά θρυμματίζει τήν ἐλπίδα σ' αὐτήν τό νεῦρο τοῦ ζῆν καί τοῦ εὖ ζῆν.

Γι' αὐτά ὅλα εὐλαβῶς φρονῶ ὅτι ἡ ταφή ἀνάγεται σέ περιωπή δόγματος μέσα ἀπό τό ὁποῖο διασώζεται ἡ ἀλήθεια τῆς πίστεως, ἡ ζωοποιός δύναμη τῆς ἐλπίδας στήν καθολική ἀνάσταση τοῦ ἀνθρώπινου γένους μας.

Ἡ ἕβδομη Οἰκουμενική Σύνοδος, ἡ Σύνοδος τῆς θεολογίας τῆς εἰκόνας, πού διαμορφώνει τήν ψυχολογία τῆς ἐπικοινωνίας σέ κάθε ἐπίπεδο, καί αἰσθητό καί ὑπεραισθητό, μπορεῖ νά δώσει τό ὑπόβαθρο μιᾶς τέτοιας ἀποτιμήσεως.

Αναδημοσίευση από: http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/tafi_i_kaysi_karpathios.html