Νανοτεχνολογία – πρόκληση και ευκαιρίες ή κίνδυνοι και απειλή

Νανοτεχνολογία – πρόκληση και ευκαιρίες ή κίνδυνοι και απειλή

Του Δρα Λουκά Αριστοδήμου*

Πρόεδρος της Παγκύπριας Ένωσης Καταναλωτών και Ποιότητας Ζωής

Τι είναι και ποια η πραγματική της δύναμη

Η Nανοτεχνολογία είναι μία δυναμική καινούρια τεχνολογία που έχει να κάνει με τον τεμαχισμό και επανασύνθεση των φυσικών στοιχείων σε ατομικό και μοριακό επίπεδο. Λέγεται ότι η Νανοτεχνολογία θα αποτελέσει την βάση για την επόμενη βιομηχανική επανάσταση και θα χρησιμοποιηθεί για να μετατρέψει και να συνθέσει ένα μεγάλο εύρος νέων υλικών, συσκευών, τεχνολογικών συστημάτων και ακόμη ζώντων οργανισμών.

Ο όρος Νανοτεχνολογία αναφέρεται σε συστήματα και διαδικασίες που λειτουργούν σε κλίμακα 100 νανόμετρων(nm) ή και λιγότερο, (ένα nm ίσο ένα εκατομμυριοστό του μέτρου). Για να αντιληφθούμε το μέγεθος των 100nm, να πούμε για παράδειγμα πως μία ανθρώπινη τρίχα ισούται με 80.000 nm σε διάμετρο.

Σ’ αυτή τη νανοκλίμακα, όπως λέγεται, οι βασικές ιδιότητες των υλικών αλλάζουν. Οι ιδιότητες των ατόμων και των μορίων δεν διέπονται από τους ίδιους φυσικούς νόμους όπως στα μεγαλύτερα σωματίδια ή αντικείμενα, αλλά από την κβαντική μηχανική. Γι αυτό οι φυσικές και χημικές ιδιότητες των νανοσωματιδίων μπορούν να είναι διαφορετικές από αυτές των μεγαλύτερων σωματιδίων με την ίδια σύσταση.

Οι τροποποιημένες ιδιότητες μπορούν να αφορούν στο χρώμα, στη διαλυτότητα, στην αντοχή των υλικών, στην ηλεκτρική αγωγιμότητα, στη μαγνητική συμπεριφορά, στην κινητικότητα (μέσα στο περιβάλλον και μέσα στο ανθρώπινο σώμα), στη χημική αντίδραση και στη βιολογική δραστηριότητα.

Οι τροποποιημένες ιδιότητες των νανοσωματιδίων έχουν δημιουργήσει νέες ευκαιρίες και δυνατότητες για καινούρια κερδοφόρα προϊόντα και εφαρμογές. Παρόλα αυτά δημιουργούν αντίστοιχα και καινούριους κινδύνους που δεν έχουν ακόμα ρυθμιστεί.

Προσδοκίες και αλήθειες

Ο ενθουσιασμός γύρω από την Νανοτεχνολογία δημιουργείται διότι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι θα φέρει αλλαγές πιο σημαντικές και πιο δυναμικές από αυτές που συνόδευσαν τη βιομηχανική επανάσταση.

Οι υποστηρικτές όπως και οι επικριτές της συμφωνούν πως η Νανοτεχνολογία θα δώσει τη δυνατότητα

ανάπτυξης καινοτόμων δράσεων και εφαρμογών σε τομείς όπως των επικοινωνιών, της γεωργίας, της ιατρικής, των στρατιωτικών συστημάτων, της αποκατάστασης του περιβάλλοντος κ. ά.

Η πραγματική δύναμη της Νανοτεχνολογίας είναι η δυνατότητα της σύγκλισης ανόμοιων τεχνολογιών που μπορούν να λειτουργούν σ αυτό το επίπεδο. Γι’ αυτό, αν επιχειρούσαμε μια σύγκριση, η Νανοτεχνολογία θα μπορούσε να αποδειχτεί πολύ πιο ισχυρό όπλο ελέγχου από τη Βιοτεχνολογία.

Με εφαρμογές που εκτείνονται σε όλους τους βιομηχανικούς τομείς, η τεχνολογική σύγκλιση, σε νανοκλίμακα θα αποτελέσει, στα αμέσως επόμενα χρόνια, μία στρατηγική πλατφόρμα για παγκόσμια κυριαρχία μέσω του έλεγχου της βιομηχανίας των τροφίμων, της γεωργίας, της υγείας της στρατιωτικής βιομηχανίας και όχι μόνον.

Υπάρχουν Νανοπροϊόντα στην αγορά;

Αν και ορισμένοι περιγράφουν την τωρινή περίοδο της εμπορευματοποίησης της Νανοτεχνολογίας ως «προ-ανταγωνιστική», παρόλα αυτά περισσότερα από 700 προϊόντα που περιέχουν νανοσωματίδια βρίσκονται στην αγορά. Οι παρακάτω κατηγορίες προϊόντων αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μέρος τους:

Διαφανή αντηλιακά
Καλλυντικά (κραγιόν, πούδρες προσώπου, σαμπουάν, και υλικά ενυδάτωσης)
Τρόφιμα που περιέχουν συστατικά υποκατάστατα γευμάτων, μίλκσέικς, διάφορα έλαια, μαστίχες, και πρόσθετα τροφίμων
Θερμικά υφάσματα, ρούχα που δεν βάφουν, ρούχα που απωθούν την υγρασία και τις οσμές
Γεωργικά λιπάσματα
Βαφές μακράς διάρκειας, βερνίκια επίπλων και κεριά αυτοκινήτων
Αυτοκαθαριζόμενα παράθυρα και επιφάνειες κτιρίων
Τσίπς υπολογιστών και κινητά τηλέφωνα
Μαγνητικές ταινίες, συσκευές μνήμης
Οπτικές συσκευές
Χημικά και μηχανικά γυαλιστικά
Κυψέλες καυσίμων
Βιομηχανικοί καταλύτες
Ειδικά εξαρτήματα αυτοκινήτων και αεροσκαφών
Ευρείας κλίμακας στρατιωτικές εφαρμογές
Οθόνες υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων και καμερών.
Φώτα για γήπεδα ποδοσφαίρου
Εργαλεία κοπής μετάλλων
Επικαλυπτικά για αντιανακλαστικά γυαλιών και υαλοπινάκων αυτοκινήτων
Αυτόματοι μετατροπείς καταλυτών
Προφυλακτήρες αυτοκινήτων
Μπαλάκια του τένις και ρακέτες τένις
Συγκολλητικά οδοντοστοιχιών
Γάζες και επίδεσμοι
Μπογιές αντιγκράφιτι
Προϊόντα περιβαλλοντικής αποκατάστασης
Απολυμαντικά και αντιβακτηριδιακά προϊόντα

Προβλήματα που σχετίζονται με την Νανοτεχνολογία

Μια σειρά από προβλήματα: ηθικής, κίνδυνοι για την ασφάλεια του ανθρώπου και του περιβάλλοντος, κοινωνικοοικονομική αναστάτωση, νανοεξοπλισμοί και διάβρωση της Δημοκρατίας έχουν σχέση με τη Νανοτεχνολογία.

Προβλήματα Ηθικής

Τα ηθικά προβλήματα προκύπτουν από το ρόλο που προσδίδεται στη Νανοτεχνολογία για να χειρισθεί τα πρωτογενή και γενεσιουργά στοιχεία της ζωής.

Ηθικό πρόβλημα προκύπτει από την επιθετική τακτική της εμπορευματοποίησης που επιτυγχάνεται από την έρευνα που γίνεται με δημόσιους πόρους, αλλά που, δυστυχώς, οδηγείται σε αθέμιτους εμπορικούς και στρατιωτικούς σκοπούς

Η αποτυχία των κυβερνήσεων να ελέγξουν τη ραγδαία είσοδο των νανοπροϊόντων και των νανοϋλικών πριν να γίνει δυνατή η διακρίβωση επακριβώς των θεμάτων που αφορούν στο δημόσιο συμφέρον, είναι επίσης ένα ηθικό πρόβλημα.

Η Νανοβιοτεχνολογία δημιουργεί σοβαρά ηθικά ερωτήματα στο θέμα της δημιουργίας οργανισμών και κατασκευασμένων προϊόντων που περιέχουν βιολογικά και ανθρωπογενή συστατικά.

Το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής εργάζεται πάνω στη χρήση της συγκλίνουσας τεχνολογίας, της βιοτεχνολογίας, των τεχνολογιών πληροφορικής και των γνωστικών επιστημών, με σκοπό να βελτιώσει την ανθρώπινη απόδοση πέρα από τα όρια που καθορίζονται από το είδος μας.

Το γεγονός αυτό δημιουργεί ηθικά προβλήματα, στον βαθμό που αυτό θα αποτελέσει προγεφύρωμα για ακόμη μεγαλύτερη περιθωριοποίηση των ανθρώπων με ειδικές ικανότητες και επιπλέον θα δημιουργήσει πολίτες με αυξημένα πλεονεκτήματα έναντι των υπολοίπων.

Κίνδυνοι για την ασφάλεια των ανθρώπων και του περιβάλλοντος

Υπάρχουν αυξανόμενα τοξικολογικά στοιχεία που δείχνουν ότι τα νανοσωματίδια ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρούς κινδύνους στην υγεία των ανθρώπων και του οικοσυστήματος.

Σημαντικοί επιστημονικοί οργανισμοί, ανάμεσα τους και η Βασιλική Κοινότητα Επιστημόνων του Ηνωμένου Βασιλείου, έχουν προειδοποιήσει ότι οι κίνδυνοι της νανοτοξικότητας είναι υπαρκτοί και σοβαροί.

Η Βασιλική Κοινότητα εξέδωσε το 2004, σύσταση ότι θα έπρεπε τα νανοσωματίδια να τα μεταχειρίζονται σαν νέα χημικά συστατικά και θα έπρεπε να γίνονται νέες αναλύσεις κινδύνων πριν την ενσωμάτωσή τους σε καινούρια προϊόντα.
Επίσης πρότεινε όπως οι βιομηχανίες και τα ερευνητικά εργαστήρια να χειρίζονται τα νανοσωματίδια σαν επικίνδυνα υλικά και μέχρις ότου κατανοήσουμε πλήρως τις επιπτώσεις τους, θα έπρεπε να αποφεύγεται η διοχέτευση τους στο περιβάλλον.

Επιπλέον κανένα κράτος στον κόσμο δεν έχει εισαγάγει ένα ρυθμιστικό σύστημα νόμων και κανονισμών για να προστατέψει την υγεία των εργατών, του κοινού και του περιβάλλοντος από τους κινδύνους που σχετίζονται με την νανοτοξικότητα.

Η Βασιλική Κοινότητα έκανε ξεκάθαρη σύσταση απαγόρευσης της σκόπιμης απελευθέρωσης νανοσωματιδίων για βιοθεραπεία, μέχρις ότου γίνουν περισσότερο κατανοητές οι οικολογικές τους επιπτώσεις. Παρόλα αυτά αυτό συμβαίνει κατά κόρον.

Ανησυχίες που σχετίζονται με την δυνατότητα της σκόπιμης ή τυχαίας διοχέτευσης αυτοαναπαραγόμενων οργανισμών οι οποίοι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν οικολογική καταστροφή δεν μπορούν να αποφευχθούν.

Κοινωνικοοικονομικές αναταράξεις

Πολύ λίγη προσοχή έχει δοθεί σε μελέτες που να στοχεύουν στις πιθανές κοινωνικές αναταράξεις και στη μαζική απώλεια θέσεων εργασίας, σαν συνέπεια της εξάπλωσης της βιομηχανίας της Νανοτεχνολογίας και της αντικατάστασης των υφισταμένων βιομηχανιών από αυτή.

Καινούργια νανοσωματίδια θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τις υπάρχουσες αγορές για καθημερινά αγαθά, να διαταράξουν το εμπόριο και να ελαχιστοποιήσουν τις θέσεις εργασίας σε σχεδόν κάθε επιχείρηση.

Οι βιομηχανικοί αναλυτές της LUX Inc έχουν προειδοποιήσει ότι η Νανοτεχνολογία θα έχει σαν αποτέλεσμα μια μεγάλης κλίμακας διατάραξη των αγορών καθημερινών αγαθών και όλων των εφοδιαστικών αλυσίδων.

Ακριβώς όπως η βιομηχανική επανάσταση στην Αγγλία, χτύπησε τους νηματουργούς και τις υφάντρες έτσι και η νανοτεχνολογία θα διαταράξει μία πληθώρα εταιρειών και βιομηχανιών μιας τεράστιας οικονομικής αξίας.

Αυτό θα μπορούσε επίσης να έχει ένα καταλυτικά καταστροφικό αποτέλεσμα στους ανθρώπους του Νότου των οποίων οι χώρες βασίζονται στο εμπόριο των πρώτων υλών (π.χ. ελαστικό, βαμβάκι, χαλκό) που θα αντικατασταθούν από νανοϋλικά.

Θα υπάρξουν ξεκάθαρες επιπτώσεις στις θέσεις εργασίας με την παρασκευή μοριακά κατασκευασμένων συστημάτων.

Η εισαγωγή νανοανιχνευτών μαζί με την αυτοματοποιημένη παραγωγή, έχει την δυνατότητα να μειώσει την ζήτηση για αγροτικές εργασίες και βιομηχανικούς εργάτες.

Πηγή: http://www.consumersunion.org.cy/conunion/page.php?pageID=3&instance_ID=12&newsid=333

http://www.consumersunion.org.cy/conunion/page.php?pageID=3&instance_ID=12&newsid=346