Η Θρησκεία και η σχέση της με την επιστήμη της Ψυχολογίας: Μια οπτική μέσα στην εποχή του Κορωνοϊού

Υβόνη Κωνσταντίνου Κλινικός Ψυχολόγος

Αν και τόσο η θρησκεία, όσο και η ψυχολογία προσφέρουν ανακούφιση, η θρησκεία από την μια πλευρά έχει τη δύναμη της μετάνοιας και της συγχώρεσης, ενώ η ψυχολογία έχει τη γνώση της αλλαγής και της εξέλιξης.

Πολλοί πιστεύουν πως η επιστήμη της ψυχολογίας βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τις πεποιθήσεις της θρησκείας και μάλιστα αρνούνται τη βοήθεια από κάποιο ειδικό ψυχικής υγείας ως κάτι το μη συμβατό με τη θρησκεία. Λαμβάνοντας υπόψη μου αυτά, όταν άρχισα να σπουδάζω ψυχολογία, ένιωθα αμαρτωλή.

Εκ των υστέρων, ο πνευματικός μου, μου ξεκαθάρισε πως άλλο είναι η βοήθεια που σου προσφέρει η εκκλησία και άλλο είναι η βοήθεια που σου προσφέρει ο ψυχολόγος, ο οδοντίατρος, ο γιατρός. Δεν είναι αμάρτημα να θέλω να διορθώσω το δόντι μου όταν με πονάει ή να θέλω να διορθώσω μια συμπεριφορά μου για να νιώσω καλύτερα. Αμαρτία είναι το να αρνούμαι να αλλάξω και απλά να επιμένω στο Γιατί; Γιατί να μου τύχει αυτό εμένα;.

Μάλιστα, η επιστήμη δεν είναι αναγκαστικά άκρως αντίθετη με την θρησκεία. Ο Δρ. Inzlicht με την ομάδα του στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, έλεγξαν με πείραμα (εφαρμόζοντας τη μέθοδο Stroop) κατά πόσο η εγκεφαλική δραστηριότητα των θρησκευόμενων ατόμων διαφέρει από αυτή των μη θρησκευόμενων σε καταστάσεις που το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με τα λάθη του. Τα συμπεράσματα αυτού του πειράματος, ήταν πως η θρησκευτική πίστη επηρεάζει θετικά τα επίπεδα άγχους. Δηλαδή, όσο πιο πολύ πιστεύει κανείς στη θρησκεία, τόσο λιγότερο ενεργοποιούνται οι “περιοχές άγχους” του εγκεφάλου.

Ο Πρωτοπρεσβύτερος π. Αυγουστίδης, Ψυχίατρος και λέκτορας Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, υποστηρίζει σε άρθρο του πως η σύγχυση στο έργο των επιστημών ψυχικής υγείας και της θρησκείας προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από αρκετές ομάδες ή οργανώσεις παραθρησκευτικές και παραεπιστημονικές, που χρησιμοποιούν τίτλους σχετικούς με τη ψυχολογία ή τη ψυχοθεραπεία ή την αυτογνωσία.

Με λίγα λόγια διαστρεβλώνονται οι έννοιες και το περιεχόμενο τόσο της επιστήμης της ψυχολογίας, όσο και της ίδιας της θρησκείας ή του μυστηρίου της εξομολογήσεως. Ο ίδιος συνεχίζει στο ότι η

εξομολόγηση δεν πρέπει να συγχέεται με κανένα είδους ψυχοθεραπείας και ούτε στηρίζεται πως άτομα με δυσκολίες στην καθημερινή τους λειτουργικότητα ή στη διαχείριση των συναισθημάτων τους μπορούν να αρκεστούν στην βοήθεια του πνευματικού τους, αλλά ούτε ότι όσοι έχουν ένα προσωπικό θεραπευτή δεν χρειάζεται να εξομολογούνται (Αυγουστίδης, χ.χ).

Επομένως αν και τόσο η θρησκεία, όσο και η ψυχολογία προσφέρουν ανακούφιση, η θρησκεία από την μια πλευρά έχει τη δύναμη της μετάνοιας και της συγχώρεσης, ενώ η ψυχολογία έχει τη γνώση της αλλαγής και της εξέλιξης. Επιπλέον, είναι σημαντικό πως ο Αρχιμανδρίτης Δανιήλ Πουρτσουκλής στο άρθρο του στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, απορρίπτει την θεώρηση του ψυχολογικού/ψυχιατρικού προβλήματος ως “δαιμονικού”, καθώς μια τέτοια οπτική ενισχύει τη χρονιότητα της νόσου και τον πόνο του θεραπευόμενου και της οικογένειάς του.

Αντ’ αυτού, η συγκεκριμένη οπτική απαλλάσσει με κάποιο τρόπο το άτομο από την προσωπική του ευθύνη και άρα από την οποιαδήποτε προσπάθειά για βελτίωση. Αναφέρει στο άρθρο του: Ας μη λησμονούμε ότι αρκετές φορές η ψυχική διαταραχή μπορεί να συνυπάρχει με ιδιαίτερες ικανότητες και μάλιστα να τις απελευθερώνει, οδηγώντας τον άνθρωπο όχι μόνο σε δημιουργικά επιτεύγματα αλλά και σε βαθύτερη υπαρξιακή ευαισθησία και λεπτότερη σύλληψη της αλήθειας της ζωής,... (Αρχ. Πουρτσουκλής, 1999).

Για όλα τα παραπάνω, είναι σημαντικό ένας ψυχοθεραπευτής αρχικά να αντλεί δύναμη όχι μόνο μέσα από τις ψυχολογικές θεωρήσεις, αλλά και από τον Θεό. Δηλαδή από τον κόσμο ολόκληρο και να παραδέχεται πως δεν αποτελεί ο ίδιος με τα πτυχία του την αυθεντία, αλλά ο θεραπευόμενος και γι αυτό το πρώτο βήμα για την θεραπεία είναι να καταφέρει να ακούσει πραγματικά τις αληθινές ανάγκες του θεραπευόμενου και να αγωνιστεί με υπομονή και ταπείνωση για να τον βοηθήσει.

[Από προσωπικής μου άποψης, αυτό το άρθρο, ίσως είναι σημαντικό εντός των ημερών καθώς ο κορωνοϊός, έφερε τους περισσότερους αντιμέτωπους με την επεξεργασία των πραγματικών αξιών της ζωής (η οικογένεια, οι φίλοι, ένας απλός περίπατος, ο ήλιος, το φαγητό, η εκκλησία), από τις οποίες καταφέρνει να μας απομακρύνει το καθημερινά πολυάσχολο πρόγραμμα που είχε συνήθως ως απώτερο σκοπό το χρήμα, κέρδος για μια υποθετικά καλύτερη ζωή.

Τώρα, ενώ πολλοί παραμένουν σπίτι χωρίς αυτό το πολυάσχολο καθημερινό πρόγραμμα, νιώθουν έντονα κουρασμένοι και εξαντλημένοι. Λαμβάνοντας υπόψη ότι έχουμε πολύ περισσότερες ανέσεις, σε αντίθεση με δεκάδες χρόνια πριν, (η εξ’ αποστάσεως επικοινωνία, το διαδίκτυο, παιχνίδια ηλεκτρονικά, πλυντήρια και άλλες ηλεκτρικές συσκευές), φαίνεται πως ο άνθρωπος δεν είναι κατασκευασμένος για ανέσεις και ευκολίες, ή μάλλον όσο πιο εύκολη γίνεται η ζωή τόσο πιο πολύ κατακλυζόμαστε από αρνητικά συναισθήματα.

Φτάνει μόνο να αναφέρω πως οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, γέμιζαν και γεμίζουν με περηφάνια όταν αναφέρονται σε ό,τι οι ίδιοι με τα χέρια τους έκαναν και κατάφεραν παρά τον κόπο, πόνο και δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν!

Δε σημαίνει πως πρέπει να απομακρυνθούμε από την τεχνολογία, τις καλύτερες συνθήκες ζωής ή τις νέες απόψεις που προκύπτουν από επιστήμονες, αλλά το ότι η επιστήμη, η γνώση, οι θεωρίες και οι έρευνες από μόνα τους δεν μπορούν να προσφέρουν κανένα νόημα στη ζωή αν αφαιρέσουμε από αυτά τις αξίες της κάθε κοινωνίας, κουλτούρας, τις θρησκευτικές ή άλλες παραδόσεις του τόπου μας!]

Βιβλιογραφία:

• Αρχιμ. Πουρτσουκλής, Δ. (1999, Μάρτιος). Εγκύκλιος 2677. Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος Ιωάννου Γενναδίου 14 (115 21): http://www.psyche.gr/ierasyn.htm
• Αυγουστίδης, Α. (χ.χ). Εξομολόγηση ή ψυχοθεραπεία: http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/commitees/pastoral/pastoral.htm
• Inzlicht, M., McGregor, I., Hirsh, J. B., & Nash, K. (2009). Neural Markers of Religious Conviction. Psychological Science, 20 (3): 385 DOI: 10.1111/j.1467-9280.2009.02305.x

Πηγή: https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/koinonia/thriskeia/8694-i-thriskeia-kai-i-sxesi-tis-me-tin-epistimi-psyxologias-mia-optiki-mesa-stin-epoxi-tou-koronoioy.html