Διαχωρισμός ασθενών - ηθικά και νομικά διλήμματα

Διαχωρισμός ασθενών - ηθικά και νομικά διλήμματα

Γράφει Αγγελική Ψαράκη

Προτού ξεκινήσουμε την ανάλυση του παρόντος άρθρου, θα θέλαμε να διευκρινίσουμε ότι στον ιατρικό κόσμο τα ηθικά διλλήματα είναι πολλά, όμως, απαρχή όλων είναι ο σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή, στην αξιοπρέπεια, στην ισότητα, λειτουργώντας κυρίως με συνείδηση στα πλαίσια των Αρχών που διέπονται από το Σύνταγμα, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας. Σκοπός του παρόντος, δεν είναι να επικρίνει τις ιατρικές μεθόδους αλλά να παρουσιάσει τα νομικά ζητήματα που ανακύπτουν από τη διαδικασία διαχωρισμού ασθενών, με τον ειλικρινή σεβασμό μας προς τους ιατρούς, το νοσηλευτικό και παραϊατρικό προσωπικό της χώρας μας, που τούτη την ιστορική συγκυρία καταβάλει τα μέγιστα με αυταπάρνηση και ανιδιοτέλεια.

Σε μια φυσιολογική ροή πραγμάτων υπάρχει η καθιερωμένη διαχείριση. Όμως, σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπως αυτής που βιώνουμε, όλα όσα θεωρούνται δεδομένα, παύουν να ισχύουν και αναθεωρούνται. Έτι περαιτέρω, η διαχείριση μιας πανδημίας, δεν δύναται να βασιστεί στα καθιερωμένα μοντέλα διοίκησης. Η κρίσιμη κατάσταση, χαρακτηρίζεται τοιουτοτρόπως, όταν συζευκτικά επηρεάζεται από την υψηλή τρωτότητα (vulnerability), την υψηλή επικινδυνότητα (Hazards) του φαινομένου που προκαλεί την έξαρση καθώς και τις δυσμενείς επιπτώσεις αυτής.

Σε αυτό το σημείο, η καθιερωμένη διαχείριση, παύει να υφίσταται και τίθεται σε εφαρμογή η διαδικασία διαχωρισμού της προτεραιότητας των θεραπειών των ασθενών με βάση τη σοβαρότητα της κατάστασής τους. Δηλαδή το Triage.

Τούτο συμβαίνει όταν οι ασθενείς είναι πολυάριθμοι και οι πόροι δεν επαρκούν για τη θεραπεία όλων, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η σειρά προτεραιότητας της επείγουσας θεραπείας, της επείγουσας μεταφοράς ή του προορισμού μεταφοράς για τον ασθενή.

Εν προκειμένω, η ιατρική αντιμετώπιση των ασθενών στη χώρα μας και ειδικότερα στις ΜΕΘ θα είναι εξαιρετικά δύσκολη, καθώς οι κλίνες δεν επαρκούν και καθίσταται αδύνατο να νοσηλευθεί τόσος μεγάλος

όγκος ασθενών. Βασικός στόχος του διαχωρισμού, είναι η επιβίωση των κατά το δυνατόν περισσοτέρων ανθρώπων και όχι απλώς η επέμβαση σε όσο το δυνατόν περισσότερα περιστατικά. Σε πρώτο επίπεδο δηλαδή στόχος είναι η διασφάλιση της «επιβίωσης» των βαρέων περιστατικών – ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο ζωής - και στη συνέχεια η παροχή βοήθειας σε άτομα με σαφώς ελαφρότερες σωματικές βλάβες. Η μαζικότητα των περιστατικών θα αποτελέσει, ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα των ιατρών, οι οποίοι θα πρέπει να εντοπίσουν τους ασθενείς που κινδυνεύουν περισσότερο και εν συνεχεία να παράσχουν βοήθεια σε άτομα με σαφώς ελαφρότερες σωματικές βλάβες.

Η άριστη εκπαίδευση των υγειονομικών σε ζητήματα διαλογής ασθενών είναι ύψιστης σημασίας. Τα θέµατα που εγείρονται σε κάθε TRIAGE είναι τόσο ηθικά, όσο και πρακτικά. Το βασικό όμως αξίωµα που δεσπόζει: «το καλύτερο για τους περισσότερους».

Η διαλογή γίνεται µε αυστηρότατα ιατρικά κριτήρια και είναι κατά κανόνα κωδικοποιηµένη χρωµατικά. Τα υπάρχοντα συστήµατα αποτελούνται από δυο έως και πέντε υποδιαιρέσεις. Σε Ευρώπη και Ελλάδα χρησιμοποιείται κυρίως κωδικοποίηση τεσσάρων υποδιαιρέσεων:

• Κόκκινη ετικέτα: υπερεπείγον περιστατικό, που απαιτεί επείγουσα φροντίδα και άµεση µεταφορά σε νοσοκοµείο.
• Κίτρινη ετικέτα: επείγον περιστατικό, που δε βάζει όµως σε άµεσο κίνδυνο τη ζωή του ασθενή.
• Πράσινη ετικέτα: περιστατικά που µπορούν να περιµένουν.
• Μαύρη ετικέτα: Εδώ συναντάµε ασθενείς µε µη αναστρέψιµες κακώσεις ή νεκρούς χωρίς ζωτικά σηµεία.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι αρχές που διέπουν τον «διαχωρισμό» (Triage) δεν έχουν αποτυπωθεί σε κάποιο νομοθέτημα αλλά σε διακηρύξεις του Παγκοσμίου Ιατρικού Συνδέσμου και εν γένει ανήκουν στους Κώδικες Δεοντολογίας των Ιατρικών Συλλόγων των περισσοτέρων χωρών, χωρίς όμως να έχουν δεσμευτική νομική ισχύ. Σχετική ρύθμιση στη χώρα μας προβλέπεται στα άρθρο 9 παρ. 5 και 15 ΚΙΔ. Ειδικότερα, στην τελευταία διάταξη απαριθμούνται οι παράγοντες που πρέπει να συνεκτιμήσει ο ιατρός όταν περιέρχεται σε κατάσταση συγκρούσεως καθηκόντων, οι οποίοι είναι αρχικά η ιατρική επιστημονική γνώση, η σύγκριση των εννόμων αγαθών, ο απόλυτος σεβασμός της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας και τέλος η συνείδηση του ιατρού ότι επιτελεί λειτούργημα.

Οι νομικά σημαντικοί παράγοντες είναι η σύγκριση διακυβευομένων εννόμων αγαθών καθώς και ο απόλυτος σεβασμός της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας. Θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και συνταγματικά κατοχυρωμένα. Περιθώριο για στάθμιση και κατανομή των θυμάτων σε επίπεδα προτεραιοτήτων επιτρέπει μόνο η σύγκριση των εννόμων αγαθών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Ωστόσο, όταν όλα τα θύματα διατρέχουν κίνδυνο ζωής, τότε δεν τίθεται θέμα αξιολογικής στάθμισης διαφορετικών εννόμων αγαθών. Στις περιπτώσεις αυτές ο ιατρός βρίσκεται σε αδιέξοδο. Στο στάδιο αυτό κατευθυντήριο ρόλο μπορούν να έχουν μόνο οι ήδη διατυπωμένες από την ιατρική επιστήμη αρχές του «διαχωρισμού» (Triage).

Οι λειτουργοί του ιατρικού επαγγέλματος, βρίσκονται αντιμέτωποι με νομικά και ηθικά διλήμματα, δηλαδή να επιλέξουν τους ασθενείς που θα βοηθήσουν και αυτούς που θα αφήσουν αβοήθητους.

Στη συγκεκριμένη υπό εξέταση περίπτωση βρισκόμαστε μπροστά σε μια αδιέξοδη και οριακή κατάσταση ανάγκης, η οποία όμως δεν μπορεί να επιλυθεί με το άρθρο 25 Π.Κ.. Κατά το άρθρο αυτό, «δεν είναι άδικη η πράξη που τελεί κάποιος, για να αποτρέψει παρόντα και αναπότρεπτο με άλλα μέσα κίνδυνο, ο οποίος απειλεί το πρόσωπο ή την περιουσία του ίδιου ή κάποιο άλλου χωρίς δική του υπαιτιότητα, αν η βλάβη που προκλήθηκε στον άλλο είναι σημαντικά κατώτερη κατά το είδος και τη σπουδαιότητα από τη βλάβη που απειλήθηκε».

Άγκυ Σπ. Λιούρδη, Επίκουρη Καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου και Ποινικής Δικονομίας Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ (Άρθρο Ποινική ευθύνη των ιατρών στην Ιατρική των Καταστροφών - Με αφορμή την πανδημία του κορωνοϊού)

Η κρατούσα στην ελληνική θεωρία άποψη είναι ότι η σύγκρουση καθηκόντων ενεργείας, ισοδύναμων μεταξύ τους, πρέπει να αντιμετωπίζεται ως λόγος άρσης του αδίκου. Γενικά, ο ιατρός ο οποίος ευρίσκεται σε κατάσταση σύγκρουσης καθηκόντων δεν συμπεριφέρεται άδικα εφόσον εκπληρώνει το σοβαρότερο, το (έστω και κατά τι) βαρύτερο από αυτά. Εξάλλου, νομικά, σύμφωνα με την αρχή impossibilium nulla est obligatio (κανείς δεν έχει υποχρέωση στο αδύνατο), αν ένα μόνο από τα περισσότερα μπορεί να εκπληρωθεί, αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο το βαρύτερο. Αν, όμως, είναι όλα ισάξια, με δεδομένο πάντοτε ότι η αδράνεια απαγορεύεται και ότι το έστω ένα εκπληρώσιμο καθήκον οφείλει, όποιο και αν είναι αυτό, να εκπληρωθεί, το δίκαιο είναι από τα πράγματα υποχρεωμένο να δεχτεί ως επιτρεπτή και δίκαιη την όποια επιλογή, στην οποία θα προβεί ο φορέας των ισαξίων καθηκόντων. Ο φορέας των συγκρουόμενων καθηκόντων συνεπώς δεν πράττει άδικα όταν εκπληροί το εν εξ αυτών και δη – κατά λογική αναγκαιότητα – το κατά την υποκειμενική του κρίση σπουδαιότερο, εφόσον η έννομη τάξη δεν προσδιορίζει ποιο είναι τούτο.

Τέλος, πέρα από τον απόλυτο σεβασμό που οφείλουμε να δείξουμε σε όλο το ιατρικονοσηλευτικό προσωπικό της χώρας μας, που αυτή τη στιγμή μάχεται σε αντίξοες συνθήκες, χωρίς υλικοτεχνικές υποδομές, οφείλουμε να δείξουμε την αμέριστη συμπαράστασή μας, στα ηθικοκοινωνικά ζητήματα με τα οποία βρίσκονται αντιμέτωποι καθημερινά. Η εμπιστοσύνη όλων μας στις γνώσεις τους είναι δεδομένη. Εμπιστοσύνη που κερδίζεται μόνο και μόνο βλέποντας τους από την οθόνη μιας τηλεόρασης.

Πηγή: https://www.mcaounilaw.gr/%CE%BD