Η Χριστιανική Ηθική και η Βιοηθική στην Εκπαίδευση: Φρόυντ Σίγκμουντ (Freud Sigmund 1856-1939)

Freud Sigmund

Αυστριακός νευρολόγος και ψυχίατρος, ιδρυτής της ψυχανάλυσης. Προσδιόρισε και καθιέρωσε τις έννοιες «ασυνείδητο» και «παιδικής σεξουαλικότητα». Παρά το γεγονός ότι οι επαναστατικές του αντιλήψεις προκάλεσαν έντονες διαμάχες, το έργο του θεωρείται σήμερα κλασικό και η συνολική επιστημονική του προσφορά περιγράφεται συχνά ως ένα από τα σπουδαιότερα γεγονότα που έχει καταγράψει η ιστορία των επιστημών του πνεύματος.

Προσωπική ζωή

Γεννημένος το 1856 στην πόλη Φράιμπεργκ (σημερινή πόλη Πρζίμπορ της Τσεχίας, η οποία την εποχή εκείνη αποτελούσε μέρος της Αυστρίας), ο Σίγκμουντ Φρόυντ ήταν το μικρότερο από τα οκτώ παιδιά της οικογένειας. Η οικογένειά του μετακόμισε στη Βιέννη όταν εκείνος ήταν μόλις τεσσάρων ετών. Φοίτησε σε ένα προπαρασκευαστικό σχολείο στο Leopoldstadt διαπρέποντας στην ιστορία, στα μαθηματικά, στη φυσική και στην εκμάθηση της λατινικής και της ελληνικής γλώσσας. Αυτή η ακαδημαϊκή του υπέροχη
τον βοήθησε να κερδίσει την είσοδό του στο πανεπιστήμιο της Βιέννης στην ηλικία των δεκαεπτά ετών. Εκεί, σπούδασε ιατρική και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στην νευρολογία. Μελέτησε τη συγκριτική ανατομία του νευρικού συστήματος, ασχολήθηκε με τις παιδικές εγκεφαλοπάθειες και ανακάλυψε τις αναισθητικές ιδιότητες της κοκαΐνης.

To 1885 ταξίδεψε στη Γαλλία για να εμπλουτίσει την ιατρική του εκπαίδευση, παρακολουθώντας τη διδασκαλία του Σαρκώ και τη διδασκαλία του Μπερνχάιμ το 1889.

Το 1886 παντρεύτηκε την Μάρθα Μπέρναϋς και απέκτησαν έξι παιδιά. Το μικρότερο από τα παιδιά του, η Άννα, ακολούθησε τα βήματα του πατέρα της στον τομέα της ψυχολογίας και υπερασπίστηκε ένθερμα τις θεωρίες του. Ο Φρόυντ διαγνώστηκε με καρκίνο το 1923 και πέθανε δεκαέξι χρόνια αργότερα.

Επαγγελματική διαδρομή

Όταν άνοιξε το πρώτο ιδιωτικό ιατρείο του στη Βιέννη άρχισε να ειδικεύεται στις εγκεφαλικές και νευρικές διαταραχές. Καθώς πίστευε ότι οι νευρώσεις είναι ψυχικές ασθένειες που δεν σχετίζονται με οποιαδήποτε οργανική βλάβη και ότι η πηγή τους εντοπίζεται σε ξεχασμένα ψυχικά τραύματα, διαπίστωσε ότι η ύπνωση ήταν μια αναποτελεσματική μέθοδος για την επίτευξη των αποτελεσμάτων που

επιθυμούσε. Ξεκίνησε, λοιπόν, να εφαρμόζει τη μέθοδο του ελεύθερου συνειρμού, μία μορφή διαλεκτικής θεραπείας κατά την οποία ο ασθενής πρέπει να λέει αυθόρμητα ό,τι του έρχεται στο μυαλό. Σκοπός της συγκεκριμένης θεραπείας ήταν να ενθαρρύνει τον ασθενή ώστε να μπορέσει να αξιοποιήσει το ασυνείδητο και να αποδεσμεύσει από εκεί την καταπιεσμένη ενέργεια και τα συναισθήματα. Ο Φρόυντ ονόμασε τη διαδικασία αυτή «καταστολή» και θεώρησε ότι με αυτόν τον τρόπο εμποδίζεται η ανάπτυξη εκείνης της συναισθηματικής και σωματικής λειτουργίας την οποία ονόμαζε «ψυχοσωματική». Σταδιακά, η χρήση της διαλεκτικής θεραπείας έγινε ο θεμέλιος λίθος της ψυχανάλυσης.

Συμβολή στην ψυχολογία

Ασχολήθηκε με τη μελέτη των ονείρων και αποκωδικοποίησε τους κύριους συστατικούς μηχανισμούς τους. Εμπνεύστηκε σε μεγάλο βαθμό από φιλοσόφους όπως ο Νίτσε, ο Καντ και ο Ντοστογιέφσκι. Οι θεωρίες του εξακολουθούν να επηρεάζουν μεγάλο μέρος της σύγχρονης ψυχολογίας και οι ιδέες του έχουν απήχηση στη φιλοσοφία, στην κοινωνιολογία, στην πολιτική επιστήμη, αλλά και σε στοχαστές όπως ο Ζακ Λακάν και ο Καρλ Μαρξ. Η έμφαση που έδωσε στα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου και στο κίνητρο της απόλαυσης αποτελούν ίσως την πιο σημαντική προσφορά του στην ψυχολογία. Ακόμη και σύγχρονοι ψυχολόγοι που αποκηρύσσουν τις φροϋδικές θεωρίες, συχνά δείχνουν ενδιαφέρον για τα πρώτα χρόνια της ζωής των πελατών τους και για τη σχέση μεταξύ παιδιού και γονέα.

Μερικές από τις σημαντικότερες θεωρίες του Φρόυντ:

1. Το ασυνείδητο και το συνειδητό. Ο Φρόυντ υποστήριξε ότι ο νους αποτελείται από το συνειδητό, το οποίο περιέχει τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις των οποίων γνωρίζουμε την ύπαρξη, και από το ασυνείδητο, το οποίο λειτουργεί σαν αποθήκη καταπιεσμένων αναμνήσεων και ανέκφραστων επιθυμιών. Προβλήματα με το ασυνείδητο μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα συμπεριφοράς και συναισθηματικής ρύθμισης.

2. Το δομικό μοντέλο της προσωπικότητας. Αντλώντας από τη θεωρία του για το ασυνείδητο, ο Φρόυντ ανέπτυξε τις έννοιες του «Εκείνο», του «Εγώ» και του «Υπερεγώ». Το Εγώ είναι η καθημερινή προσωπικότητα που παρουσιάζουμε στον κόσμο, αποτελεί, ωστόσο, μόνο ένα μικρό μέρος του αληθινού εαυτού του ατόμου. Αντίθετα, το Υπερεγώ λειτουργεί ως ένα είδος συνείδησης και εσωτερικεύει ηθικές, κοινωνικές και πολιτισμικές νόρμες. Το Εκείνο είναι μία πρωτόγονη και έμφυτη δομή η οποία αναζητά την απόλαυση, αποτελεί θεμέλιο της προσωπικότητας του ατόμου και οι ασυνείδητες επιθυμίες που υπάρχουν σε αυτό μπορούν να εξηγήσουν φαινομενικά ανεξήγητες συμπεριφορές.

3. Τα στάδια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης. Το στοματικό στάδιο, το πρωκτικό στάδιο, το φαλλικό στάδιο, το στάδιο της λανθάνουσας σεξουαλικότητας και το στάδιο της ετερόφυλης σεξουαλικότητας αποτελούν τα διαφορετικά στάδια της ανάπτυξης του παιδιού. Κατά τη διάρκεια των εν λόγω σταδίων, το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με ένα σημαντικό ψυχολογικό έργο το οποίο πρέπει να ολοκληρώσει. Για παράδειγμα, το πιο σημαντικό καθήκον του πρωκτικού σταδίου είναι η διαδικασία κατά την οποία το παιδί μαθαίνει να ελέγχει τις φυσικές του ανάγκες.

Η αποτυχία στην ικανοποιητική ολοκλήρωση ενός σημαντικού αναπτυξιακού καθήκοντος μπορεί να οδηγήσει σε μεταγενέστερα ψυχολογικά προβλήματα, σχετιζόμενα με αυτό το στάδιο. Μία από τις πιο δημοφιλείς θεωρίες που περιλαμβάνεται στα στάδια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης είναι το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Κατά τη διάρκεια αυτής της αναπτυξιακής πρόκλησης, το αγόρι έλκεται από τη μητέρα του και αισθάνεται ανταγωνισμό για τον πατέρα του. Η επίλυση του συμπλέγματος επιτυγχάνεται όταν το αγόρι προσπαθεί να ταυτιστεί με τον πατέρα του.
4. Η έννοια των μηχανισμών άμυνας. Οι μηχανισμοί άμυνας αποτελούν εργαλεία του ασυνείδητου τα οποία είναι σχεδιασμένα να μετασχηματίζουν την πραγματικότητα με σκοπό την αποφυγή του πόνου και των ταλαιπωριών. Η απώθηση, για παράδειγμα, είναι η τάση του ατόμου να ξεχνά γεγονότα που προκαλούν προβλήματα, ενώ η προβολή είναι η τάση του ατόμου να προβάλλει τα δικά του χαρακτηριστικά σε κάποιο άλλο άτομο. Οι μηχανισμοί άμυνας του Φρόυντ αναπτύχθηκαν περαιτέρω και κωδικοποιήθηκαν από την κόρη του, Άννα.
5. Ερμηνεία των ονείρων. Ο Φρόυντ θεωρούσε ότι τα όνειρα μπορούν να ερμηνευθούν επιτρέποντας τη συλλογή σημαντικών πληροφοριών σχετικά με την ψυχολογία του ατόμου και την προσωπικότητά του. Πίστευε ακόμη, ότι τα όνειρα συχνά λειτουργούν ως συσκευές εκπλήρωσης των επιθυμιών.

Είπε: «Η δύναμή σου θα έρθει μέσα από τα τρωτά σου σημεία.»

Βιβλία

Studies on Hysteria (με τον Josef Breuer, 1895)
The Interpretation of Dreams (1899)
The Psychopathology of Everyday Life (1901)
Three Essays on the Theory of Sexuality (1905)
Jokes and their Relation to the Unconscious (1905)
Delusion and Dream in Jensen's Gradiva (1907)
Totem and Taboo (1913)
On Narcissism (1914)
Introduction to Psychoanalysis (1917)
Beyond the Pleasure Principle (1920)
The Ego and the Id (1923)
The Future of an Illusion (1927)
Civilization and Its Discontents (1930)
Moses and Monotheism (1939)
An Outline of Psycho-Analysis (1940)
The Complete Letters of Sigmund Freud to Wilhelm Fliess (1986)
The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud (1999)