Η ανάπτυξη της ηθικής κρίσης των εφήβων σύμφωνα με τη θεωρία του Kohlberg

Της  Ιωάννα Οικονόμου

Η ηθική κρίση είναι η ικανότητα των ανθρώπων να ξεχωρίζουν το κάλο από το κακό και να μπορούν να αποφασίσουν τι είναι σωστό και τι λάθος. Σχετικά τώρα με τον τρόπο που αναπτύσσουν τα παιδιά την αίσθηση ηθικής κρίσης οι σύγχρονοι ψυχοδυναμικοί θεωρητικοί υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη της ηθικής είναι ένας τρόπος άμυνας του ατόμου εναντίον της ενοχής, της ντροπής και του άγχους. Οι θεωρητικοί της κοινωνικής μάθησης θεωρούν ότι η ηθική αναπτύσσεται λόγω κλασικής εξαρτημένης μάθησης και μάθησης μέσω παρατήρησης. Οι γνωστικοί-αναπτυξιακοί θεωρητικοί –ανάμεσά τους και ο Jean Piaget- υποστηρίζουν την άποψη ότι η ηθική σκέψη εξελίσσεται σε προοδευτικά στάδια ακριβώς όπως η γνωστική ανάπτυξη και κάθε στάδιο αντιστοιχεί σε διαφορετική ηλικία.

Lawrence Kohlberg

Συγκεκριμένα ο Piaget όρισε την ηθική ως το σεβασμό του ατόμου προς τους κανόνες της κοινωνικής τάξης και την αίσθηση της δικαιοσύνης και υποστήριξε ότι αναπτύσσεται σε δυο στάδια:

• Το στάδιο του ηθικού ρεαλισμού (κρίνουν την ηθική μιας πράξης σύμφωνα με τις επιπτώσεις της και όχι με την πρόθεση του ατόμου).
• Το στάδιο του ηθικού σχετικισμού (κρίνουν την ηθική μιας πράξης σύμφωνα με τις προθέσεις του ατόμου και καταλαβαίνουν δεν υπάρχει απόλυτο σωστό και λάθος και ότι οι κανόνες μπορούν να αλλάξουν ανάλογα με τις περιστάσεις).

Ο Lawrence Kohlberg χρησιμοποιώντας ως σημείο εκκίνησης το έργο του Piaget, διατύπωσε τη θεωρητική υπόθεση ότι η αποκλειστικά ανθρώπινη ικανότητα για ηθικές κρίσεις αναπτύσσεται με προβλέψιμο τρόπο κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Πίστευε ότι υπάρχουν ειδικά και αναγνωρίσιμα
στάδια ηθικής ανάπτυξης. Εξετάζοντας τη θεωρία του, παρουσίαζε στους συμμετέχοντες (παιδιά, έφηβοι, ενήλικες) 10 ιστορίες με ηθικά διλήμματα και στη συνέχεια τους έθετε ερωτήματα σε σχέση με τις ιστορίες για να δει τον τον τρόπο της ηθικής συλλογιστικής τους. Καθόρισε τρία βασικά επίπεδα ηθικής κρίσης: Προσυμβατικό (βασισμένο σε τιμωρίες και ανταμοιβές), συμβατικό (βασισμένο στην κοινωνική συμμόρφωση) και μετασυμβατικό (βασισμένο σε ηθικές αρχές). Καθένα από αυτά τα στάδια υποδιαιρείται σε άλλα δυο.

Κρίσιμο γνώρισμα της θεωρίας των 6 σταδίων είναι το ότι βλέπει τα διαφορετικά επίπεδα ηθικής συλλογιστικής να προάγονται με την αύξηση της ηλικίας. Σύμφωνα με τα ευρήματα του Kohlberg τα παιδιά 7 ετών χρησιμοποιούν περισσότερο το επίπεδο 1, τα παιδιά 10 ετών χρησιμοποιούν περισσότερο το επίπεδο 2, οι έφηβοι στα 13 έτη χρησιμοποιούν περισσότερο το επίπεδό 3 και οι έφηβοι στα 16 χρησιμοποιούν περισσότερο το επίπεδο 4. Υπάρχουν άνθρωποι που παραμείνουν για όλη τη ζωή τους σ’ αυτό το επίπεδο «νόμου και τάξης», ιδιαίτερα αν δεν έχουν κάποιο λόγο να το υπερβούν. Μπορεί να μην επιτύχουν ποτέ το τελικό στάδιο της ηθικής ανάπτυξης, κατά το οποίο η ηθική θεωρείται ότι εκπηγάζει από προσωπικές ηθικές αρχές οι οποίες κάποιες φορές μπορεί να αντιτίθενται στις απαιτήσεις της κοινωνίας.

Βιβλιογραφία:

 Craig, G.J. & Baucum D. (2007. Επιμέλεια έκδοσης: Βορριά, Π., Μετάφραση: Ιωαννίδου, Α.). Η ανάπτυξη του άνθρωπου. Αθήνα: Παπαζήση.

Craig, G.J. & Baucum D. (2008. Επιμέλεια έκδοσης: Βορριά, Π., Μετάφραση: Ιωαννίδου, Α.). Η ανάπτυξη του άνθρωπου. Αθήνα: Παπαζήση.

Hock, R.R. (2009. Επιμέλεια έκδοσης: Καργόπουλος, Φ., Μετάφραση: Πολυζοπούλου,Λ. ). 40 μελέτες που άλλαξαν την ψυχολογία. Αθήνα: Τόπος.

Αναδημοσίευση από: https://www.maxmag.gr/psychologia/anaptyxi-tis-ithikis-krisis-ton-efivon-symfona-ti-theoria-tou-kohlberg/

Σχετικοί σύνδεσμοι:

Λορενς Κόλμπεργκ (Lawrence Kohlberg 1927-1987)

Ζαν Πιαζέ (Jean Piaget 1896-1980)

Εξάρτηση απ' το διαδίκτυο 

Ψυχολογικές προϋποθέσεις τήρησης των εντολών.

Το παράδοξο της ταυτότητάς μας 

Υποκειμενικότητα και Αγάπη

Ηθική νοημοσύνη. Το επίκτητο χάρισμα

Σχολικός εκφοβισμός - bullying (video)

Οι ηθικοί άνθρωποι αξιοποιούν τη σοφία για να βρουν τη λύση στα προβλήματά τους