(Στο άρθρο
της παρούσας ανάρτησης εξετάζει το ερώτημα γιατί καθιερώθηκε κάθε χρονιά να ξεκινά την 1η
Ιανουαρίου.)
Κάνοντας ένα
ταξίδι στον χρόνο, από τη Βαβυλώνα μέχρι τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Πάπα Γρηγόριο
ΙΓ', ανακαλύπτουμε, τελικά, ότι η Πρωτοχρονιά δεν γιορτάζεται από όλους την
ίδια μέρα.
Η
Πρωτοχρονιά, στις περισσότερες χώρες του κόσμου, είναι δημόσια αργία και
γιορτάζεται την 1η Ιανουαρίου. Σηματοδοτεί, όπως λέει και το όνομά της, την
πρώτη μέρα κάθε χρόνου. Χορός, μουσική, πυροτεχνήματα και πολύ ποτό συνθέτουν
την εικόνα των περισσότερων εορταστικών εκδηλώσεων που προγραμματίζονται για να
καλωσορίσουμε το νέο έτος.
Ο εορτασμός
της πρώτης μέρας του χρόνου, όμως, δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό των
σύγχρονων κοινωνιών. Η ανάγκη να γιορτάζεται η έλευση του νέου έτους, σαν μία
καινούρια αρχή, έχει της ρίζες της στους πρώτους ανθρώπινους πολιτισμούς. Στο
πέρασμα των αιώνων, αυτός ο εορτασμός άλλαξε μορφές, αλλά πάνω από όλα, άλλαξε
ημερομηνίες.
Η Βαβυλώνα
και το ανοιξιάτικο φεστιβάλ Ακίτου
|
Στη
Βαβυλώνα, το φεστιβάλ Ακίτου, ήταν η πρώτη καταγεγραμμένη γιορτή για τον ερχομό
του νέου έτους. |
Η γιορτή της
Πρωτοχρονιάς είναι, λοιπόν, ίσως η αρχαιότερη από όλες τις άλλες. Και η ιστορία
της, μας πάει πίσω τέσσερις χιλιετίες. Παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στην αρχαία
Βαβυλώνα. Συγκεκριμένα, γύρω στο 2000 π.Χ., όταν οι Βαβυλώνιοι γιόρταζαν την
Πρωτοχρονιά κατά την πρώτη Νέα Σελήνη μετά την εαρινή ισημερία, η οποία
συμβαίνει περίπου στις 21 Μαρτίου.
Οι γιορτές
των Βαβυλώνιων για την έλευση του νέου έτους ήταν γνωστές με το όνομα Ακίτου,
αφιερωμένες στη νίκη του νέου θεού Μαρντούκ εναντίον της παλιάς θεάς Τιαμάτ και
διαρκούσαν δέκα ή έντεκα ημέρες. Είναι, μάλλον, ασφαλές να πούμε ότι ο δικός
μας τρόπος καλωσορίσματος του χρόνου, με χαρτάκι στο σπίτι ή στρίμωγμα σε
πλατείες, ωχριά μπροστά στην αρχαία γιορτή.
Κι αν ο
ερχομός της άνοιξης φαντάζει μια λογική εκκίνηση για το νέο έτος – είναι η
εποχή της αναγέννησης, της άνθησης των λουλουδιών και της φύτευσης των νέων σοδειών
– η 1η Ιανουαρίου φαντάζει εντελώς αυθαίρετη ημερομηνία. Με μια πρώτη ματιά,
δεν φαίνεται να έχει καμία γεωργική, αστρολογική ή άλλη σημασία. Πώς
καθιερώθηκε, λοιπόν;
Οι νουμηνίες
στην αρχαία Ελλάδα
Πριν
ξεκινήσουμε την αναζήτηση των λόγων που η 1η Ιανουαρίου θεωρείται η πρώτη μέρα
του έτους, πρέπει να πούμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες δεν γιόρταζαν την
Πρωτοχρονιά, αφού για εκείνους ήταν πιο σημαντική η αρχή κάθε μήνα, η οποία
ονομαζόταν νουμηνία και γιορτάζονταν ανάλογα.
Όταν ο
ελλαδικός χώρος πέρασε στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία, οι Έλληνες υιοθέτησαν, μάλλον
αναγκαστικά, την πρακτική εορτασμού της Πρωτοχρονιάς των Ρωμαίων, που θα δούμε
παρακάτω.
Οι Ρωμαίοι
αυξάνουν τους μήνες από δέκα σε δώδεκα
|
Ο
Νοέμβριος σε μωσαϊκό με τους μήνες του ρωμαϊκού ημερολογίου, από τον 3ο αιώνα. |
Στα πρώτα
χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αρχή του νέου έτους θεωρούνταν, όπως και
κατά τη χρυσή εποχή της Βαβυλώνας, ο Μάρτιος. Συγκεκριμένα, το ρωμαϊκό
ημερολόγιο, που είχε σαν βάση τον σεληνιακό κύκλο, ξεκινούσε από τον Μάρτιο και
τελείωνε στον Δεκέμβριο.
Μάλιστα, τα
ονόματα των σύγχρονων μηνών Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος και Δεκέμβριος
φανερώνουν, μέχρι σήμερα, τη θέση τους σε εκείνο το ημερολόγιο. Αυτό γιατί, στα
λατινικά, septem σημαίνει επτά, octo σημαίνει οχτώ, novem σημαίνει εννιά και
decem σημαίνει δέκα.
Αργότερα,
προστέθηκαν δύο ακόμα μήνες στο ημερολόγιο των Ρωμαίων, ο Ιανουάριος και ο
Φεβρουάριος και το 153 π.Χ., η ρωμαϊκή σύγκλητος αποφάσισε το ρωμαϊκό πολιτικό
έτος να αρχίζει την 1η Ιανουαρίου, όταν και ορκίζονταν οι ετήσιοι ύπατοι και οι
πραίτορες.
Το
ημερολόγιο του Ιουλίου Καίσαρα και ο ρόλος του θεού Ιανού
|
Ο Ιανός,
θεός των αρχαίων Ρωμαίων. |
Παρόλα αυτά,
δεν ήταν παρά μόνο μέχρι το 46 π.Χ., όταν ο Ιούλιος Καίσαρας δημιούργησε το Ιουλιανό