Επιστημονική πρόοδος και ηθική

Επιστημονική πρόοδος και ηθική

Της Λινας Γιανναρου 

Στις ΗΠΑ, η έρευνα στα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα αποτέλεσε σημείο προεκλογικής αντιπαράθεσης μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων. Τη χώρα διχάζει επίσης το αν πρέπει να επιτρέπεται η προληπτική λήψη δείγματος DNA από τα παιδιά, ώστε σε περίπτωση που απαχθούν ή τους συμβεί κάποιο σοβαρό ατύχημα, να διευκολυνθεί η αστυνομική έρευνα. Στην Αγγλία, έχει ανοίξει ο διάλογος για τη δημιουργία ή όχι υβριδικών εμβρύων από τους επιστήμονες. Στην Ιταλία, η επιθυμία ενός ζευγαριού (που είχαν αυξημένες πιθανότητες να αποκτήσουν παιδί με μεσογειακή αναιμία) να κάνουν προεμφυτευτικό έλεγχο, απασχόλησε το Συνταγματικό Δικαστήριο. Στην Ισπανία, ψηφίστηκε νόμος που επιτρέπει στους transexuals να αλλάζουν την καταχώριση του φύλου τους στο ληξιαρχείο χωρίς να έχουν υποβληθεί σε εγχείρηση αλλαγής φύλου.

Τα παραπάνω μοιάζουν ασύνδετα μεταξύ τους, ωστόσο έχουν ένα κοινό σημείο: εγείρουν κάποιου είδους ηθικό δίλημμα. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, η εξέλιξη της ιατρικής, η πρόοδος (με εισαγωγικά ή χωρίς) της επιστήμης έχουν δημιουργήσει μια σειρά από νέους προβληματισμούς για τις ηθικές και νομικές συνέπειες των καινοτόμων εφαρμογών τους. Γενετικώς τροποποιημένοι οργανισμοί, διαχείριση γενετικών πληροφοριών, βιοϊατρικοί πειραματισμοί, ευθανασία, υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, κλωνοποίηση - ζητήματα που προκαλούν διαμάχες τόσο εντός της επιστημονικής κοινότητας όσο και στην κοινωνία και για τα οποία ο διάλογος στην Ελλάδα μόλις τώρα δειλά δειλά ανοίγει.

«Στην κοινωνία της διακινδύνευσης καθίσταται επιτακτική τόσο η ανάγκη της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων από τη ραγδαία εξέλιξη των σύγχρονων τεχνολογιών όσο και η ανάγκη

διαμόρφωσης κατάλληλων μηχανισμών για την αποτροπή των δυσμενών συνεπειών που προκύπτουν από αυτή την εξέλιξη», τόνισε χθες, ο αν. καθηγητής Νομικής Πανεπιστημίου Θράκης κ. Απ. Γέροντας, ανοίγοντας την ομιλία του στην ημερίδα με τίτλο «Δίκαιο και Βιοηθική» που συνδιοργάνωσαν η Εταιρεία Ελλήνων Δικαστικών Λειτουργών για τη Δημοκρατία και τις Ελευθερίες, το Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. Τίτλος «εύγλωττος», σύμφωνα με τον ομότιμο καθηγητή Αστικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, κ. Γ. Κουμάντο, καθώς όπως είπε στην «Κ», «οι κανόνες ηθικής, όταν αποκρυσταλλώνονται και αποκτούν ευρύτερη συναίνεση, μετατρέπονται σε κανόνες δικαίου». «Ηδη η Επιτροπή έχει υποβάλει δέκα εισηγήσεις για ζητήματα όπως η τεχνητή παράταση ζωής, οι κλινικές μελέτες, τα πειράματα». Τη σκυτάλη όμως πρέπει να λάβει ο νομοθέτης.

Σύμφωνα μάλιστα με όσα είπε χθες ο δρ Νομικής και επιστημονικός συνεργάτης της ΕΕΒ, κ. Τ. Βιδάλης, υπάρχει ανάγκη διαμόρφωσης ενός νέου κλάδου δικαίου για τα θέματα «διαχείρισης ζωής». «Γιατί αν η βιοηθική θα εξακολουθεί να μας δείχνει τον πλούτο των επιχειρηματολογιών που συγκρούονται σε έναν ατέρμονο διάλογο, η νομική επιστήμη θα πρέπει να αναλάβει το μεγάλο βάρος των πρακτικών λύσεων».

Η «ιδιοκτησία» ενός γονιδίου

Το ηχηρό «όχι» στα μεταλλαγμένα των Ελλήνων πολιτών (σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 83% δηλώνει ότι τουλάχιστον τους ανησυχούν) δεν αντανακλά απλώς τον φόβο για ενδεχόμενες επιπτώσεις των προϊόντων αυτών στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Εκφράζει και την αντίδραση στο γεγονός ότι οι εξελίξεις στον τομέα της βιοτεχνολογίας ήταν τόσο... καταιγιστικές, ώστε ο διάλογος για την ηθική διάσταση του ζητήματος (μην ξεχνάμε ότι, στην πραγματικότητα, απελευθερώνουμε στη φύση οργανισμούς που εκείνη δεν θα «γεννούσε» ποτέ), όχι απλώς δεν ωρίμασε, δεν πρόλαβε καν να ξεκινήσει! Το 1988, για παράδειγμα, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έδωσε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για ένα γενετικά τροποποιημένο ποντίκι. Μέχρι σήμερα, όμως, η κοινωνία δεν έχει καταλήξει εάν πρέπει να επιτρέπεται η πνευματική ιδιοκτησία ενός γονιδίου ή ενός οργανισμού. Οπως τόνισαν χθες οι ειδικοί, η ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας συνοδεύεται από μια σειρά ηθικών διλημμάτων, με αποτέλεσμα η θέσπιση δεοντολογικών κανόνων με στόχο τη διαμόρφωση του πλαισίου αξιοποίησης των επιστημονικών επιτευγμάτων να είναι επιβεβλημένη.

Αναδημοσίευση από: http://www.kathimerini.gr/277238/article/epikairothta/ellada/episthmonikh-proodos-kai-h8ikh