Η Θρησκεία του Ταοϊσμού

ΛΑΟ-ΤΣΕ:Η Θρησκεία του Ταοϊσμού

Αναστασίου Αρχιεπισκόπου Αλβανίας

ΛΑΟ-ΤΣΕ: Παραδόσεις για τον βίο του

Στον Λάο-Τσέ η κινεζική παράδοση αποδίδει το ξεκίνημα μιας φιλοσοφικής τάσεως -και αργότερα μιας θρησκευτικής σχολής-, του Ταοϊσμού, που επιδιώκει την παράταση και την πλήρωση της ζωής με την περισυλλογή. Πρόκειται για μια ασαφή κινεζική προσωπικότητα του 6ου αι. π.Χ. Το όνομα Λάο-Τσέ σημαίνει «γέροντας-διδάσκαλος» και πρόκειται μάλλον για τίτλο. Σχετικά με τη ζωή του αναφέρονται τόσο ελάχιστα και εξαιρετικά αμφίβολα στοιχεία, ώστε να αμφισβητείται και το αν υπήρξε ιστορικό πρόσωπο. Οι περισσότεροι όμως μελετητές δέχονται ότι ο πυρήνας του βιβλίου Τάο-τέ-Τσίνγκ («Πραγματεία για την οδό και τη δύναμή της», ελλην. απόδοση Ανδρ. Τσακαλή, 1976), που συνδέθηκε με το όνομά του και που μέχρι την περίοδο των Χάν ονομαζόταν «Το κείμενο Λάο-Τσέ», πρέπει να αποδοθεί σε μια πολύ σημαντική ιστορική μορφή, την οποία ταυτίζουν με τον Λάο-Τσέ. Το κείμενο αυτό, με το λιτό, πυκνό, αινιγματικό ύφος του, υποδηλώνει όχι ένα συγγραφέα, αλλά πολλούς στοχαστές. Ωστόσο είναι ανεπτυγμένο γύρω από έναν κεντρικό άξονα, ο οποίος κάλλιστα μπορεί να προέρχεται από έναν κινέζο στοχαστή του 6ου π.Χ. αι., λίγο πιο ηλικιωμένο από τον Κομφούκιο.
Ο Σσ-μά Τσιάν, ο πατέρας της κινεζικής ιστορίας, συνέθεσε γύρω στα 100 π.X. μια βιογραφία του Λάο-Τσέ, όπου φαίνεται συγχέει τον Λάο Λάι-Τσέ, ιστορικό της δυναστείας Τσού, με τον ερημίτη Λί Έρλ. Τον θεωρεί γεννημένο στο Τσύ-Γιέν, χωριό της επαρχίας Χού, στο κράτος Τσού, στο σημερινό Λού-γί της επαρχίας Χονάν. Αναφέρεται ότι είχε θέση αρχειοφύλακα, ίσως ιστοριογράφου στο παλάτι του βασιλείου του Λώ, και ότι κάποτε συναντήθηκε με τον νεότερό του Κομφούκιο. Ο Λάο-Τσέ προτιμούσε την ησυχία και την απάθεια. Μπροστά στην αναμενόμενη κατάρρευση της δυναστείας Τσού, προτίμησε να απομακρυνθεί από το επερχόμενο χάος. Στράφηκε στα δυτικά , στο όρος του Παραδείσου, Κούν Λούν. Στα σύνορα τον σταμάτησαν και του ζήτησαν να αναπτύξει τις φιλοσοφικές του απόψεις. Υποτίθεται ότι παρέμεινε εκεί και έγραψε ένα κείμενο πέντε χιλιάδων λέξεων, που φεύγοντας παρέδωσε στον φύλακα των στενών, Χίν-Τσί. Κατόπιν αναχώρησε και τίποτε πια δεν ακούστηκε γι' αυτόν. Παραδόσεις αναφέρουν ότι έζησε ως ερημίτης μέχρι τα βαθιά γεράματα -ως τα εκατόν πενήντα ή διακόσια χρόνια.
Η ομίχλη, όπου κινείται η φυσιογνωμία του Λάο-Τσέ, συνταιριάζει με το γεγονός ότι ήταν μάλλον ένας ερημίτης ευγενής, του οποίου η διδασκαλία υπογράμμιζε την εσωτερική γαλήνη, τη σιωπή και την αδιαφορία για το ιστορικό γίγνεσθαι. Όσο όμως ομιχλώδης είναι η ιστορία του, τόσο λαμπερό εμφανίζεται το πρόσωπό του μέσα στις ακτίνες των ταοϊστικών θρύλων, που ζήτησαν να καθορίσουν τη μορφή του με σαφήνεια και αίγλη. Στις κινεζικές απεικονίσεις παρουσιάζεται σαν γέρος με πρόσωπο μικρού παιδιού. Ο θρύλος τον θέλει να γεννιέται ώριμος γέροντας, αφού έμεινε 62 χρόνια στην κοιλιά της μητέρας του, η οποία τον συνέλαβε κυττάζοντας ένα διάττοντα αστέρα. Η ταοϊστική παράδοση αργότερα όρισε με ακρίβεια ως ημέρα της γεννήσεώς του την 4η Σεπτεμβρίου του 604 π.Χ. Η μορφή του Λάο-Τσέ δεν έπαψε να είναι σεβαστή σε όλα τα στρώματα της κινεζικής κοινωνίας. Για τον λαό έγινε άγιος και θεοποιήθηκε.
Μία έπιγραφή του 165 μ.Χ. τον περιγράφει ως «απόρροια του αρχέγονου χάους», «συναιώνιο με τα φωτεινά σώματα», δηλαδή, τον ήλιο, τη σελήνη, τα άστρα.

Διδασκαλία

Γλυπτό του Λάο Τσε μέσα στη φύση

Το Τάο-τέ-Τσίνγκ (ή Ντάου-ντά-τζίνγκ), που αποτελεί τη βασική έκφραση της σκέψεως του Λάο-Τσέ, κρατάει αρνητική στάση στη γνώση, τη δράση, τη δόξα, τον πλούτο. Καθορίζει μια γραμμή ασκητική. Κεντρική θέση κατέχει η διδασκαλία περί «Τάο» (κατά προσέγγιση, προφέρεται «Ντάου»), που προσδιορίζεται με αποφατική γλώσσα και αντιφατικές φράσεις. Είναι αθέατο, άφατο, άπιαστο, απρόσωπο. αλλά είναι αιώνιο, η πρώτη και τα πάντα περιέχουσα αρχή του σύμπαντος. Πρόκειται για μια διάθεση μονιστική, που διαβλέπει απόλυτη ενότητα στο σύμπαν. Ο Λάο-Τσέ θέλει τον άνθρωπο ταπεινό, πράο κι ευχαριστημένο με τα λίγα. Η πρωτόγονη απλότητα είναι το ιδανικό του. Η στάση που προτείνει στη ζωή είναι η απάθεια και η ησυχία. Η περίφημη θέση του, το «γουό γουάι», θα μπορούσε να συνοψισθεί στην παρότρυνση «μην κάνεις τίποτε», ή «κάνε το καθετί μην κάνοντας τίποτε».
Η σκέψη του Λάο-Τσέ οδήγησε την κινεζική φιλοσοφία σε μια στάση διαμετρικά αντίθετη από τον

Κομφούκιο. Αμφισβήτησε τη σημασία της ανθρώπινης σοφίας και της πολιτιστικής προσπάθειας, εξύμνησε το αυθόρμητο, το φυσικό. Ο Λάο-Τσέ προσέφερε πολλά στη διαμόρφωση της κινεζικής νοοτροπίας, δείχνοντας την τρέλα που κρύβει η εγωιστική αναζήτηση, τους κινδύνους που έχει η τυπικότητα και η υπεροργάνωση. Εντούτοις, και οι δύο στοχαστές συμφωνούν ότι πρέπει να τονίζεται η άξια του μέτρου. Τα άκρα φέρουν το αντίθετο του επιδιωκομένου. Συχνά, οι απόψεις του Κομφουκιανισμού και του Ταοϊσμού συμπληρώνονται αντιθετικά μεταξύ τους. Διαμορφώνουν έτσι τις δύο βασικές πλευρές του κινέζικου χαρακτήρα.
Η μορφή του Λάο-Τσέ, απροσδιόριστη και συνάμα γοητευτική, κινείται μέσα στην κινεζική σκέψη σαν σύννεφο -που είναι, άλλωστε, το χαρακτηριστικό σύμβολο του Ταοϊσμού- μέσα στο φως του ήλιου μιας μυστικής διαισθήσεως, που το διαπερνά και το πλαισιώνει.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΤ’ ΕΠΙΛΟΓΗΝ

Eichhorn, W., Die Religionen Chinas, Stuttgart 1973.
Kallenmark, M., Lao tseu et le taoisme, Paris 1965.
Kramers, R.P., «Die Laotzu Diskussionen in der Volksrepublik», Asiatische Studien 22 (1968).
Maspero, H., Le Taoisme, Paris 1950.
Seidel, A.K., La divinisation de Lao tseu dans le Taoisme des Han, Paris 1969. Waley, A., The Way and its Power: A Study of the Tao Ti Ching and its Place in Chinese Thought, New York 1958.
Αναλυτική βιβλιογραφία: Soymie, M., Litsch, F., Εtudes taoistes 3 (1968).(1986)

Ταοϊσμός (Τaoismus)

 

 Η μια από τις τρεις κυριότερες Θρησκείες της Κίνας, σε παράλληλη ιστορική πορεία με τον Κομφουκιανισμό και το Βουδδισμό, με τους οποίους βρίσκεται σε διαλεκτική σχέση. Ο όρος Ταοϊσμός είναι σχηματισμένος από τη λέξη Τάο (προφέρεται Ντάο), που σημαίνει το δρόμο ή την κατεύθυνση και έχει για την κινέζικη σκέψη τη βαρύτητα που έχει για την ελληνική φιλοσοφία η έννοια του λόγου. Από την ίδια λέξη έχει σχηματιστεί και η ονομασία του Ιερού βιβλίου του Ταοϊσμού, του «Τάο-τε-κινγκ», που σημαίνει το βιβλίο (κινγκ) με τη δύναμη (τε) του Τάο. Το βιβλίο αυτό, που η παράδοση το θεωρεί έργο του Λάο Tσε, περιέχει οπωσδήποτε στοιχεία αρχαίας σοφίας, αποτελείται από 5.000 λέξεις, διαιρείται σε 81 σύντομα κεφάλαια και πραγματεύεται με αφοριστικό τρόπο την οντολογική διδασκαλία και την ηθική του Ταοϊσμού.
Η γέννηση του Ταοϊσμού συνδέεται παραδοσιακά με την προσωπικότητα του Λάο Τσε, που για τη δράση του και την εποχή του επικρατεί ασάφεια (παλαιότερα τον τοποθετούσαν στον 6ο αι. π.Χ. και τον έκαναν σύγχρονο του Κομφούκιου). Η ταοϊστική θεώρηση του κόσμου οδήγησε στην ανακάλυψη μιας ανώνυμης κοσμικής αρχής και στη στάση της απραγμοσύνης (Wu-wei), που είναι νοητή όχι ως αποφυγή κάθε εργασίας αλλά ως αποφυγή του να δίνεται κανείς στην εργασία ως αποφυγή του να τη θεωρεί σπουδαίο σκοπό της ζωής και να αφοσιώνεται σ' αυτή. Έτσι πιστεύεται ότι ο άνθρωπος βρίσκεται σε συμφωνία με το συμπαντικό Τάο, που αποκαλύπτεται στην απλότητα της φυσικής ζωής, ακόμα και μέσα στην αδυναμία της. Με αυτή τη θέση ο Ταοϊσμός συνδέει το Μυστικισμό με την αρχαϊκή λιτότητα του βίου, έρχεται όμως σε ριζική αντίθεση με την κοινωνικο-πολιτική θεωρία και πράξη του Κομφουκιανισμού. Ο Ταοϊσμός, εκφράζει την ανάγκη της πνευματικής ελευθερίας, ωστόσο όχι την ανάγκη για αποδέσμευση του ατόμου από κοινωνικές συμβατικότητες και περιορισμούς, αλλά προπάντων την ανάγκη για λύτρωση του ίδιου του πνεύματός του, μέσα από μια αυθυπέρβαση, από τα ενδιαφέροντα που το αφορούν και από τις προκαταλήψεις του.
Κατά την ιστορική διαδρομή του ο Ταοϊσμός συμπληρώθηκε, συμπεριλαμβάνοντας στις θέσεις του τις κινεζικές αρχές του Γιν και του Γιανγκ, τη θεωρία για τα 5 στοιχεία (μέταλλο, ξύλο, νερά φωτιά γη), ορισμένες θέσεις του Κομφουκιανισμού, θεότητες του Βουδδισμού, καθώς και τη διδασκαλία του για Μετενσάρκωση κ.α., με τα οποία έγινε δημοφιλέστερος στα λαϊκά στρώματα. Ο Ταοϊσμός στην καθαρά θρησκευτική σφαίρα συνδέθηκε ιδιαίτερα με την αναζήτηση της Αθανασίας, ακόμα και στη φυσική της μορφή, χρησιμοποιώντας ως μέσα διάφορα μαγικά φίλτρα ή την άσκηση της Γιόγκα. Για το μυημένο Ταοϊστή ο θάνατος είναι κάτι φαινομενικό και το σώμα του στον τάφο είναι κάποιο ομοίωμα του πραγματικού του σώματος, που πιστεύεται ως αθάνατο.

Ε.Ν. ΡΟΥΣΣΟΣ
(Οι Θρησκείες, Εκδοτική Αθηνών)

Πηγή: https://www.sostis.gr/blog/item/1744-i-thriskeia-tou-taoismoy