Οι γενετικές τεχνικές και η αυτοσυνείδηση του ανθρώπου - Jürgen Habermas

Jürgen Habermas - Bioethics

του Θεόδωρου Γεωργίου

Ο γερμανός φιλόσοφος Jürgen Habermas με δύο άρθρα του, που δημοσιεύθηκαν προσφάτως στις γερμανικές εφημερίδες «Süddeutsche Zeitung» (17 Ιανουαρίου 1998) το πρώτο και «Die Zeit» (21 Φεβρουαρίου 1998) το δεύτερο, αναλύει τα ηθικά προβλήματα που θέτει το ζήτημα της κλωνοποίησης του ανθρώπου. Και οι ίδιοι οι βιολόγοι παραδέχονται ότι η ανάπτυξη των γενετικών τεχνικών θέτει προβλήματα που συνδέονται άρρηκτα με τις θεμελιώδεις έννοιες της ζωής, του θανάτου, του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή της προστασίας του γενετικού υλικού. Ο Habermas στα δύο αυτά ­ μικρής εκτάσεως ­ άρθρα του αναλύει εμπεριστατωμένα την ηθική όψη της κλωνοποίησης του ανθρώπου. Δεν πρόκειται για μια βιοηθική εξέταση ενός από τα πολλά ζητήματα της βιοτεχνολογίας. Ο Habermas ισχυρίζεται ότι η ανάπτυξη και η τελειοποίηση των τεχνικών της γενετικής αναπαραγωγής του ανθρώπου στρέφεται κατά της ίδιας της ηθικής αυτοσυνειδήσεώς του, της οποίας τα περιεχόμενα είναι η ελευθερία και η ισότητα. Ο σημερινός άνθρωπος αναπτύσσει τη δραστηριότητά του στο πλαίσιο μιας πολιτισμικής ηθικής δομής, η οποία θεσμοθετήθηκε κατά τους δύο τελευταίους αιώνες.

Η ίδια η φύση δεν μπορεί να απαγορεύσει ή να επιτρέψει την κλωνοποίηση του ανθρώπου τονίζει με έμφαση. Εμείς οι άνθρωποι, ο καθένας μας είτε ως επιστήμων (δηλαδή και οι βιολόγοι ως επιστημολογική κοινότητα) είτε ως συμμέτοχος της δημόσιας συζήτησης που διεξάγεται, είμαστε εκείνοι

που θα αποσαφηνίσουμε. Το επίδικο αντικείμενο της δημόσιας συζήτησης για την κλωνοποίηση του ανθρώπου κατά τον Habermas ορίζεται ως εξής: από τη μια έχουμε την ανάπτυξη των βιοτεχνολογιών που θεραπεύουν το κακό, δηλαδή τις γενετικές ασθένειες, και από την άλλη την ηθική αυτοσυνείδηση του σύγχρονου ανθρώπου ως αυτόνομου ελεύθερου και ισότιμου ατόμου σε μια κοινωνία ελεύθερων και ισότιμων πολιτών. Στον βαθμό που ανάμεσα στα δύο αυτά μεγέθη εξασφαλίζεται η ισορροπία, δεν ανακύπτει κάποιο πρόβλημα. Το πρόβλημα δημιουργείται με την τεχνική αναπαραγωγή του γενετικού κώδικα, επειδή μια τέτοια πράξη δεν αντικαθιστά απλώς τη φυσική γέννηση του ανθρώπου αλλά προσβάλλει την ίδια την ηθική του υπόσταση. Στα άρθρα του ο Habermas εξηγεί αναλυτικά και με πειστικά επιχειρήματα ότι η κλωνοποίηση του ανθρώπου δεν είναι μόνο μια επιστημονική τεχνική αλλά είναι πρωτίστως πράξη που θέτει υπό αμφισβήτηση την ηθική αυτοσυνείδηση του ανθρώπινου είδους.

Η επιχειρηματολογία του Habermas είναι προσανατολισμένη προς το χειραφετητικό ιδεώδες του ανθρώπου. Και χειραφέτηση του ανθρώπου δεν σημαίνει να γίνει ο ίδιος ένα κακέκτυπο του Θεού και ταυτόχρονα να δημιουργήσει έναν νέο τύπο «σκλαβιάς». Αντιθέτως, σε αυτή τη φάση της ιστορικής ανάπτυξης εκείνο που υπερασπίζει σαφώς στην παρέμβασή του ο Habermas στη δημόσια συζήτηση για την κλωνοποίηση του ανθρώπου είναι η δυνατότητα συνειδησιακής επίγνωσης, την οποία ο ίδιος ο άνθρωπος θα πρέπει να επιδείξει στις πραγματολογικές συνθήκες βιολογικού μετασχηματισμού του ανθρώπινου είδους.

Ο κ. Θεόδωρος Γεωργίου είναι συγγραφέας και σε δική του απόδοση είναι τα άρθρα του Habermas που δημοσιεύονται στις κάτω στήλες και στην επόμενη σελίδα.

Αναδημοσίευση από: https://www.tovima.gr/2008/11/24/opinions/oi-genetikes-texnikes-kai-i-aytosyneidisi-toy-anthrwpo