Ηθική νοημοσύνη - Μια ξεχασμένη αρετή που ζητά δικαίωση

Ηθική νοημοσύνη

Σε συνεργασία με την Μαριέττα Κόντου,

Δρ. Κοινωνικής Ψυχολογίας 

  Οι καλοί δεν πάνε μπροστά! Το ακούω συχνά, δυστυχώς και ως διδαχή ζωής των γονιών προς τα παιδιά τους. Με στεναχωρεί, με προβληματίζει, ενίοτε με θυμώνει. Διαφωνώ απόλυτα. Για την προχειρότητα του συμπεράσματος αλλά κυρίως για την επικινδυνότητά του. Σε εποχές ηθικά «ελαστικές», με αξίες και αρχές επιεικώς μετέωρες και με παιδιά και εφήβους συγκινητικά ακάλυπτους, τέτοιους είδους αποφθέγματα επιβεβαιώνουν και ισχυροποιούν περισσότερο παρά εξοστρακίζουν την ανάγκη ύπαρξης της λεγόμενης… ηθικής νοημοσύνης!

  Έννοια οικεία και άγνωστη μαζί. Είναι η ικανότητά μας να ξεχωρίζουμε το καλό από το κακό και να σεβόμαστε τις αξίες των άλλων. Και τα παιδιά που τη διαθέτουν, ξεχωρίζουν για τη δίκαιη και ορθή τους κρίση αλλά και τη δύναμη και σταθερότητα του χαρακτήρα τους. Συνήθως βιώνουν εσωτερική ασφάλεια, ακριβώς γιατί εμπιστεύονται την εσωτερική τους ικανότητα διάκρισης του δίκαιου από το άδικο και μια τέτοια σταθερότητα ισχυροποιεί τους δεσμούς τόσο με τον εαυτό τους όσο και με την οικογένεια, τους φίλους και το ευρύτερο περιβάλλον. Και μένω στα παιδιά γιατί από ‘κει ξεκινά και φυτρώνει η συναισθηματική επένδυση και η προσδοκία…  

Oι ηθικά ευφυείς ηγέτες, γονείς και δάσκαλοι είναι αυτοί που υποστηρίζουν, σέβονται και φροντίζουν αλλά κυρίως εμφυτεύουν και καλλιεργούν αυτές τις αρετές στα παιδιά . 

Ο καθηγητής του Χάρβαρντ Robert Coles στο βιβλίο του “The Moral Intelligence of Children” διατυπώνει την άποψη ότι η ανάγκη των παιδιών και το δικαίωμά τους σε μια ευτυχισμένη ζωή,  πάει

πολύ πέρα από τις ακαδημαϊκές τους επιτυχίες και τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Θέτει τη συνείδηση λοιπόν ως προϋπόθεση και ορίζει αυτή ως την ικανότητά τους να ερμηνεύουν αυτά που νιώθουν και να αισθάνονται σίγουρα και ασφαλή για αυτά που γνωρίζουν. 

 Ασφαλή παιδιά δεν συναντώ συχνά, τουλάχιστον όχι πιά τόσο συχνά. Ασφαλή και σίγουρα για τον εαυτό τους. Αντίθετα. Τα παρατηρώ στο παιχνίδι, στην οικογένεια, στις σχέσεις με τους συνομηλίκους, στις διεκδικήσεις τους. Ανασφαλή, αβέβαια και κυρίως απορημένα τα βρίσκω. Εξηγείται αλλά δεν θα ήθελα και να δικαιολογείται.

Η ειδική σε θέματα ανατροφής, αμερικανίδα ψυχολόγος Mimi Doe ισχυρίζεται ότι ενώ η ψυχή είναι αυτή που παίζει τον καθοριστικότερο ρόλο στη ζωή, στην προσωπικότητα και τελικά στις επιλογές ενός ανθρώπου, είναι αυτή που συστηματικά παραμελείται και δίνεται μεγαλύτερο βάρος στο μυαλό ή την καρδιά. Αυτό είναι και το σημείο που διαφοροποιείται η ηθική νοημοσύνη από την συναισθηματική και την κοινωνική. Είναι αυτή που προϋποθέτει διαπροσωπικές αρχές - την ικανότητα του ατόμου να ξεχωρίζει προθέσεις, συναισθήματα και κίνητρα - και ενδοπροσωπικές αρχές – ικανότητα να κατανοεί τον εαυτό του και να χρησιμοποιεί αυτή την πληροφορία προκειμένου να ορίζει τη ζωή του.

    Και η δόμηση αυτή βασίζεται σε 4 βασικές αξίες: 

    Α. Της ακεραιότητας, της ικανότητας
        • να ενεργεί με αρχές, αξίες και ιδεώδη
        • να λέει την αλήθεια.
        •να υπερασπίζεται αυτό που θεωρεί σωστό
        •να κρατά το λόγο και τις υποσχέσεις του.
  Β. Της υπευθυνότητας, της ικανότητας
       • να αναλαμβάνει προσωπική ευθύνη
       • να παραδέχεται λάθη και αποτυχίες
     • να παίρνει την ευθύνη προκειμένου να εξυπηρετήσει τρίτους.
   Γ.Της συγχώρεσης, της ικανότητας
      • να ξεπερνά τα λάθη του και να τα αφήνει πίσω
     • να ξεπερνά τα λάθη των άλλων και να τα αφήνει πίσω και
  Δ. Της συμπόνοιας  

   Οι αρετές της ηθικής νοημοσύνης 

    Κι αν οι έννοιες της ενσυναίσθησης, της συνείδησης, του αυτοέλεγχου, της καλοσύνης, του σεβασμού, της ανεκτικότητας, της δικαιοσύνης που αποτελούν και τις 7 βασικές αρετές της ηθικής νοημοσύνης (Dr Michele Borba) φαντάζουν ή ακούγονται ως θεωρία, ίσως ακουστεί πιο ρεαλιστικό και σίγουρα πιο ηχηρό ότι οι ηθικά εφυείς ηγέτες, γονείς και δάσκαλοι είναι αυτοί που υποστηρίζουν, σέβονται και φροντίζουν αλλά κυρίως εμφυτεύουν και καλλιεργούν αυτές τις αρετές στα παιδιά. Σε όλες της κοινωνίες, σε όλα τα έθνη, σε όλους τους πολιτισμούς, σε όλες τις εποχές. Χωρίς εξαίρεση. Αδιαπραγμάτευτα.  

Το θέμα της ευθύνης που μας βαραίνει όλους αυτονόητο. Όχι μόνο για το τι θα κάνουμε ως δάσκαλοι, γονείς, θεραπευτές, τέλος πάντων με τη στενότερη ή την ευρύτερη έννοια υπεύθυνοι αλλά και για το τι κάναμε ή τι δεν κάναμε μέχρι τώρα. Κυρίως για το παράδειγμα που τους στερήσαμε.

Καθησυχαστήκαμε, επαναπαυτήκαμε στο εύκολο, το άκοπο αλλά συχνά και χωρίς νόημα, ορίσαμε ως συντεταγμένη διαρκείας την προυπόθεση της υλικής άνεσης με κόστος που δεν φαίνεται με γυμνό μάτι, χαθήκαμε στους δαιδάλους της διαδικτυακής επικοινωνίας και ψυχαγωγίας και απομακρυνθήκαμε από τη χαρά της άμεσης και αυθόρμητης κουβέντας και του εκτονωτικού καυγά, «αποκοιμίσαμε» τα παιδιά μας με την τεχνολογία και μείναμε μεταξεταστέοι στην διατήρηση της φαντασίας και της διαίσθησής τους, που τόσο τις χρειάζονται. 

Όχι, οι καλοί δεν πάνε χαμένοι. Χρειάζεται ωριμότητα συναισθηματική στο σπίτι και το σχολείο, χρειάζεται κουβέντα, επικοινωνία, διαφωνία, επίλυση, χρειάζεται κοίταγμα στα μάτια και ζωντανό παράδειγμα, χρειάζεται καθαρό και έντιμο χάρτη αξιών που να μην μπερδεύει τα παιδιά και κυρίως που να σέβεται την φωτεινή και ηθικά καλοπροαίρετη φύση τους, χρειάζεται παραδοχή του λάθους και αναγνώριση. Ο δρόμος μακρύς. 

     

 Αισιοδοξώ… 

Αναδημοσίευση από:

 http://www.zochios.net/%CE%B7%CE%B8%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BD%CE%BF%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B7.html
 

Σχετικές αναρτήσεις:

Μορφές σχολικού εκφοβισμού - Bullying

Freud, Ψυχανάλυση και Προσωπικότητα - Video

Ο μύθος της ψυχικής νόσου

H ηθική στην ψυχολογία και την εκπαίδευση

Φύλο και ψυχολογία

Καθηγητής του Χάρβαρντ δίνει απάντηση στο ερώτημα: Έχει η προσευχή θεραπευτική δράση;

Ο ρόλος της ηθικής και συναισθηματικής νοημοσύνης

Δως μου ένα όνειρο να κρατηθώ... Υπαρξιακή προσέγγιση της Καταθλίψεως.

Η ηθική θεώρηση της ψυχής στην Παλαιά Διαθήκη

Εξάρτηση απ' το διαδίκτυο