8. Ένας ινδικός μύθος - Συγκριτική επισκόπηση των θεωριών για την ηθική ανάπτυξη του ανθρώπου

Ένας ινδικός μύθος - Συγκριτική επισκόπηση των θεωριών για την ηθική ανάπτυξη

του Εμμανουήλ Καραμαλάκη – Εκπαιδευτικού

MSc στην Παιδαγωγική – MSc στη Βιοηθική

Ένας ινδικός μύθος

Συγκριτική επισκόπηση των θεωριών για την ηθική ανάπτυξη

Σε παλαιότερα άρθρα μας προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε συνοπτικά κάποιες από τις σημαντικότερες υπάρχουσες θεωρίες που εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίον αναπτύσσεται η ηθική σκέψη του ανθρώπου. Ως κατακλείδα αυτών των άρθρων θα προσπαθήσουμε να πραγματοποιήσουμε μια σύντομη συγκριτική επισκόπηση όλων αυτών των θεωριών χρησιμοποιώντας ένα ινδικό μύθο.

Ο μύθος αυτός αναφέρει ότι έξι τυφλοί σοφοί από την Ινδία συνάντησαν έναν ελέφαντα και προσπάθησαν να αναγνωρίσουν τη μορφή του ψηλαφώντας τον. Ο πρώτος ψηλάφισε το ελεφαντόδοντο και απεφάνθει: «Ο ελέφαντας μοιάζει πολύ με το ακόντιο». Ο δεύτερος ψηλάφισε τα πλευρά του ζώου και διαπίστωσε ότι ήταν ψηλά και έτσι κατέληξε στο συμπέρασμα «ότι ο ελέφαντας ήταν όπως ένας τοίχος». Ο κάθε τυφλός σοφός ανάλογα με ποιο μέρος του σώματος ψηλαφούσε υποστήριζε ότι έμοιαζε με φίδι, βεντάλια, δέντρο ή και σχοινί και ο μύθος καταλήγει ότι οι τυφλοί σοφοί άρχισαν μια έντονη και ατελείωτη διαμάχη για τη μορφή του ελέφαντα. «Ο καθένας εξετάζοντας μόνο ένα μέρος από το σύνολο είχε δίκιο, ωστόσο σε όλους διέφυγε η συνολική εικόνα του ζώου» (Lawrence A. Pervin & Oliver P. John, 2001 σσ. 30-31). Μήπως οι ερευνητές των θεωριών για την ηθική ανάπτυξη επαναλαμβάνουν τη συμπεριφορά των έξι τυφλών; Μήπως επικεντρώνονται στο μερικό και χάνουν το όλο; Μήπως ο ένας γοητεύεται από τη σκέψη, ο άλλος από το συναίσθημα, ο άλλος από τη συμπεριφορά και με αυτό τον τρόπο διαφεύγει από όλους η συνολική εικόνα της ηθικής σκέψης και συμπεριφοράς;

Εξετάζοντας όλες τις παραπάνω θεωρίες μπορούμε να εξάγουμε στα παρακάτω συμπεράσματα:

• Α. Καθεμία από τις ανωτέρω θεωρίες εξετάζει μια μόνο πτυχή για την ηθική ανάπτυξη του ανθρώπου και καμία από αυτές δεν μπορεί να μας δώσει από μόνη της μια σφαιρική εικόνα του φαινομένου.
• Β. Το φαινόμενο της ηθικής ανάπτυξης είναι πολυπαραγοντικό.
• Γ. Κατά την προσωπική μας άποψη, μόνο η κοινή συνισταμένη όλων των θεωριών είναι ικανή να μας δώσει μια πιο καθαρή εικόνα για την ηθική ανάπτυξη και εξέλιξη του ανθρώπου.
• Δ. Ο σημερινός γονέας και παιδαγωγός, που σε σημαντικό βαθμό έχει επιφορτιστεί με το δύσκολο έργο της ηθικής ανάπτυξης των παιδιών και των εφήβων, πρέπει να γνωρίζει ει δυνατόν όλες τις θεωρίες για την ηθική ανάπτυξη και σε κάθε περίσταση να επιλέγει την πλέον κατάλληλη ώστε υποβοηθήσει το παιδί στην πνευματική και ηθική του ολοκλήρωση. Έτσι ο σημερινός γονέας και θα συζητήσει διεξοδικά με το παιδί του τα ηθικά προβλήματα με σκοπό να καλλιεργήσει την ηθική του σκέψη και θα ενισχύσει τη θετική συμπεριφορά του ή θα τιμωρήσει την απρεπή συμπεριφορά του, ελπίζουμε πάντα με τον αρμόζοντα τρόπο. Επιπρόσθετα, θα προσπαθήσει να προβάλλει σωστά ηθικά πρότυπα τα οποία θα μιμηθεί το παιδί του και θα καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να του αναπτύξει το αίσθημα της ενσυναίσθησης και της αλληλεγγύης. Όλα αυτά, η σκέψη, η συμπεριφορά, το συναίσθημα και η μίμηση προάγουν το ήθος του ανθρώπου.
• Ε. Πάνω από όλα πιστεύουμε στον ίδιο τον άνθρωπο και στις δυνατότητες που αυτός φέρει για αυτορρύθμιση της συμπεριφοράς του (Kyhl, 1998, σσ 37-56). Εξάλλου ο άνθρωπος δεν είναι ένα άχυρο που εξωτερικοί παράγοντες, όσο σημαντικοί και αν είναι αυτοί, τον παρασέρνουν στο ρέμα τους. Ο άνθρωπος, όπως τονίζουν C. Rogers και ο H. Maslow, φέρει εγγενώς μέσα του όλες εκείνες τις προδιαθέσεις και την ικανότητα για προσωπική - ηθική ανάπτυξη και αυτοπραγμάτωση (Lawrence A. Pervin & Oliver P. John, 2001 σσ. 287-288).

Βιβλιογραφία

• Fontana, D., (1996) ψυχολογία για εκπαιδευτικούς,(Μ. Λώμη, μεταφρ.)  Αθήνα: Σαββάλας. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1981)
• Kyhl J. (1998) Η εξελιξη της προσωπικότητας (Κωσταρίδου – Ευκλείδη, επιμ.), Αθήνα: Ελληνικά γράμματα.
• Lawrence A. Pervin & Oliver P. John (2001) Θεωρίες προσωπικότητας, (επιστημονική εποπτεία – πρόλογος, Μπρούζος) Αθήνα: τυπωθήτω. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1970)
• Rogers, (1969) Freedom to learn,  Colombus Ohio: Ch. Merril. 
• Tadie J., (2001), Η κριτική της λογοτεχνίας τον εικοστό αιώνα, (Ι. Βασιλαράκης μεταφρ.) Αθήνα: τυπωθήτω. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1987)
• Κακαβούλης, Α., (2003) Ηθική ανάπτυξη και αγωγή, Αθήνα.
• Καψάλη,Α., (2006) Παιδαγωγική ψυχολογία, Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη.         
• Μαλικιώτη –Λοίζου Μ. (1999) Συμβουλευτική ψυχολογία,  Αθήνα:. Ελληνικά γράμματα.
• Μαλικιώτη –Λοίζου Μ. (2001) Η συμβουλευτική ψυχολογία στην εκπαίδευση,  Αθήνα: Ελληνικά γράμματα.
• Παπαδόπουλός Ν., (2003) Ψυχολογία – σύγχρονη πειραματική, Αθήνα.
• Πουρκός Μ., (1990) Η ανάπτυξη της ηθικής αυτονομίας, Αθήνα.

Προσαρμοσμένο από: Καραμαλάκης Ε., (2010) Η ανάπτυξη της ηθικής σκέψης στους μαθητές της δευτεροβάθμιος εκπαίδευσης – εμπειρική έρευνα, Μεταπτυχιακή Εργασία, Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ.