Η χριστιανική συνείδηση του Καβάφη

Καβάφης και Χριστιανισμός

Του Γεωργίου Τ. Τσερεβελάκη, φιλολόγου

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης ως ποιητής αλλά και ως προσωπικότητα παραμένει αινιγματικός. Όσον αφορά την ποίησή του πολλά μας διχάζουν και μας προβληματίζουν-κυρίως θέματα περιεχομένου αλλά και τεχνικής. Επίσης και ως προσωπικότητα , ως άνθρωπος δηλαδή, έχει χρεωθεί πολλούς χαρακτηρισμούς. Ασφαλώς και ήταν μια ιδιαίτερη περίπτωση στην ιστορία των γραμμάτων της χώρας μας , αλλά όμως έχει παραβλεφθεί η ανθρώπινη πλευρά του. Δεν έχει «ξεκλειδωθεί»πλήρως ο άνθρωπος Καβάφης. Η ψυχοσύνθεσή του ήταν και είναι ένα δυσεξήγητο μυστήριο. Πολλές απορίες μάς γεννώνται, όταν διαβάζομε τα ποιήματά του. Ποιος ήταν ακριβώς; Ποια ήταν η στάση ζωής του; Είχε χριστιανική συνείδηση ;Ένας ποιητής τέτοιου πνευματικού διαμετρήματος τι ηθική σκευή είχε; Εδώ είναι που αναδύεται το ερώτημα :Διακρινόταν ο Καβάφης από θρησκευτικότητα;

Οι περισσότεροι ποιητές , πριν από αυτόν, είχαν :ο Κορνάρος, ο Σολωμός, ο Παπατσώνης, ο Παλαμάς, ο Βάρναλης, ο Ρίτσος κ.ά. Το ερώτημα περί Καβάφη είναι καίριο , διότι ο ποιητής εξέφραζε μιαν πλήρη ερωτική ανορθοδοξία σε πολλά ποιήματά του η οποία δεν είναι διακριτό , αν εξέφραζε επίσης και μιαν ηθική ή και κοινωνική διαφοροποίηση, ή ακόμη και θρησκευτική.

Πρέπει όμως να πούμε ότι ο Καβάφης ήταν ένας θερμός χριστιανός ο οποίος νοιαζόταν αρκετά για τα αμαρτήματά του και πίστευε σε μεταφυσικές δυνάμεις και στην μετά θάνατον ζωή. Εξωτερίκευε μιαν ειρωνεία προς την αμαρτία και αυτή φαίνεται εναργώς σε κάποια ποιήματα όπως στο «Μανουήλ Κομνηνός»:

Ο βασιλεύς κυρ Μανουήλ Κομνηνός
μια μέρα μελαγχολική του Σεπτεμβρίου
αισθάνθηκε τον θάνατο κοντά. Οι αστρολόγοι
(οι πληρωμένοι) της αυλής εφλυαρούσαν
που αλλά πολλά χρόνια θα ζήσει ακόμη.

Ενώ όμως έλεγαν αυτοί, εκείνος
παληές συνήθειες ευλαβείς θυμάται ,
κι απ’ τα κελλιά των μοναχών προστάζει
ενδύματα εκκλησιαστικά να φέρουν ,
και τα φορεί , κ’ ευφραίνεται που δείχνει
όψι σεμνήν ιερέως ή καλογήρου.

Ευτυχισμένοι όλοι που πιστεύουν ,
και σαν τον βασιλέα κυρ Μανουήλ τελειώνουν
ντυμένοι μες στην πίστι των σεμνότατα.

Ένα άλλο ποίημα που δείχνει την αποστασιοποίηση του ποιητού από παγανιστικά πιστεύω είναι και ένα του 1926 , «Η αρρώστεια του Κλείτου», όπου εκεί καταδεικνύει τη συνύπαρξη χριστιανισμού και παγανισμού αλλά και την ερμητική στεγανότητά τους:

Ο Κλείτος, ένα συμπαθητικό
παιδί, περίπου είκοσι τριω ετών-
με άριστην αγωγή, με σπάνια ελληνομάθεια-
ειν’ αρρωστος βαρεία. Τον ηυρε ο πυρετός
που φέτος θέρισε στην Αλεξάνδρεια.

Τον ηυρε ο πυρετός εξαντλημένο κιόλας ηθικώς
απ’ τον καυμό που ο έταιρος του, ένας νέος ηθοποιός,
έπαυσε να τον αγαπά και να τον θέλει.

Ειν’ άρρωστος βαρειά, και τρέμουν οι γονείς του.
Και μια γρηα υπηρέτρια που τον μεγάλωσε,
τρέμει κι αυτή για τη ζωή του Κλείτου.

Μες στην δεινην ανησυχία της
στον νου της έρχεται ένα είδωλο
που λάτρευε μικρή, πριν μπει αυτού, υπηρέτρια,
σε σπίτι Χριστιανών επιφανών, και χριστιανέψει.

Παίρνει κρυφά κάτι πλακούντια,και κρασί, και μέλι.
Τα πάει στο είδωλο μπροστά. Όσα θυμάται μέλη
της ικεσίας ψάλλει - άκρες, μέσες. Η κουτή
δεν νοιώθει που τον μαύρο δαίμονα λίγο τον μέλει
αν γιάνει ή αν δεν γιάνει ένας Χριστιανός.

Αναδημοσίευση από: http://archive.patris.gr/articles/124470#.W-LlnTFoTDc